Wat was er vóór Disneyland? Voor de opening in Parijs groeiden er suikerbieten op het enorme terrein, maar in de middeleeuwen werden er ook grootse riddertoernooien gehouden. In Anaheim week een sinaasappelboomgaard voor Disneyland en in Shanghai moesten keuterboertjes het veld ruimen. Walt Disney World werd gebouwd op zompige moerasgrond en in Hongkong en Tokyo verrees Disneyland op van de zee gewonnen land.
Disneyland Paris
Disneyland Paris werd gebouwd op de uitgestrekte agrarische gronden ten zuidoosten van de plaats Lagny-sur-Marne. Op de akkers werden vooral rode en suikerbieten verbouwd. Ondanks luide protesten van boeren uit de omliggende dorpjes Serris, Coupvray en Bailly-Romainvilliers tekenden de Walt Disney Company en de Franse staat op 24 maart 1987 een voor beide partijen lucratieve overeenkomst. Disney ging een themapark, hotels en een golfbaan bouwen, de Franse overheid zorgde voor de stedelijke ontwikkeling van Marne-la-Vallée en legde spoorlijnen en een verbrede snelweg aan.
De vette kleigronden en uitgestrekte bietenvelden waren op 12 april 1992 definitief verleden tijd: die dag opende Euro Disneyland de poorten. Miljoenen bezoekers genieten jaarlijks van een dagje in het attractiepark. Het is echter niet voor het eerst dat op die plek grote groepen mensen genieten van vertier en vermaak: ruim achthonderd jaar geleden werden in de streek rond de rivier Marne ten oosten van Parijs riddertoernooien en steekspelwedstrijden gehouden. Op 1 november 1179 kroonde koning Lodewijk de Zevende zijn neef Philip de Tweede in de kathedraal van Reims tot opvolger. De gasten – een gezelschap van drieduizend mannen – togen na de kroning ruim honderd kilometer zuidwestwaarts om te gaan feesten.
Op het terrein bij Lagny-sur-Marne, waar nu Disneyland ligt, werd in 1179 een ‘mêlée’ gehouden, een massaal riddertoernooi met steekspelen en schijngevechten. Naast veel Franse hoogwaardigheidsbekleders waren bij de kroning en het toernooi in de eerste week van november ook de koningen van Engeland en Schotland, de graaf van Vlaanderen en de hertogen van Bretagne en Bourgondië te gast. De middeleeuwse ‘mêlée’ op het huidige Disney-terrein was een spektakel van jewelste, met duizenden gasten. Ruim achthonderd jaar later komen er dagelijks weer duizenden gasten, nu niet ter ere van Lodewijk en Philip, maar van Mickey en Donald.
Disneyland Anaheim
Walt Disney wilde graag een themapark bouwen naast zijn filmstudio in Burbank, twintig kilometer ten noorden van Los Angeles. Maar de gemeenteraad van Burbank vond een goedkoop, smakeloos pretpark maar niks en weigerde een vergunning voor het Mickey Mouse Park af te geven. Walt ging op zoek naar een nieuw stuk grond, dat ook veel groter moest zijn dan het vier hectare grote perceel naast zijn studio om al zijn plannen en ideeën te kunnen verwezenlijken.
In de zomer van 1953 schakelde Walt het Stanford Research Institute in om voor hem op zoek te gaan naar een geschikte locatie voor zijn Disneyland. Het oog viel op een lap grond veertig kilometer ten zuiden van Los Angeles, bij Anaheim. Dat was toen nog een slaperig plaatsje. Op de uitgestrekte velden rondom Anaheim groeiden sinaasappel- en walnootbomen zo ver het oog reikte. Walt was content met de nieuwe locatie voor zijn droom. Het perceel was in de nabijheid van een miljoenenstad en lag aan de zojuist gereedgekomen Santa Ana Freeway. Bovendien herinnerde Anaheim hem aan zijn kinderjaren, aan het leven in Missouri, met mijlenver vrij zicht over het boerenland en de indringende geur van sinaasappelbloesem.
Veel verder terug in de geschiedenis van de Disneyland-locatie blijkt dit gebied in het bezit te zijn geweest van de koning van Spanje. In 1769 viel de grond waarop nu het park gehuisvest is onder de Rancho San Juan Cajón de Santa Ana. Daarna werd de streek een onderdeel van Mexico; in 1837 was het land in bezit van korporaal Juan Pacifico Ontiveros. Hij verkocht het land voor 2 dollar per acre (is ongeveer 0,4 hectare) aan de stichters van Anaheim. Walt Disney betaalde in de jaren vijftig bijna 4100 dollar per acre.
Op 2 april 1954 maakte Walt zijn plannen voor een themapark in Anaheim bekend. De openingsdatum stond al vast: 17 juli 1955. De eindeloze rijen sinaasappelbomen werden door de eigenaar van het land gerooid en de sinaasappels werden verkocht aan Sunkist. Dat bedrijf leverde jarenlang ter plekke vers geperst sinaasappelsap aan de horecagelegenheden in Disneyland. Enkele van de eucalyptusbomen die op het terrein stonden, en die dienden als windbrekers voor de sinaasappel- en walnootbomen, bleven staan. Zij dienden als groene barrière tussen City Hall en de Jungle Cruise. Slechts zeven weken na opening had Disney’s ‘happiest place on earth’ al een miljoen bezoekers binnen de poorten gehad. Van de sinaasappelboomgaarden was door hen niets meer te bespeuren.
Walt Disney World
Walt Disney World is gebouwd op liefst 12.140 hectare moerasland in Centraal-Florida, ten zuiden van de stad Orlando. Het gebied waarop Walt’s imperium aan de Amerikaanse oostkust is gehuisvest is zo groot als de gemeenten Utrecht en Nieuwegein samen. Een andere stad in Florida – Palm Beach – viel af omdat het aan de zee lag. Walt wilde niet concurreren met het strand. Zijn ‘Disneyland East’ zou gebouwd worden op een enorme lap nog onontwikkeld moerasland, zo besloot de meester op 22 november 1963, na per vliegtuig een inspectievlucht boven het hart van Florida te hebben gemaakt.
Het was vervolgens een enorme klus om de ruige, ondoordringbare wetlands geschikt te maken voor een themapark en hotels. Er moesten tientallen kilometers drainagekanalen worden aangelegd, een bestaand meer uitgegraven (Bay Lake) en een nieuw meer (Seven Seas Lagoon) gecreëerd en er werden miljoenen bomen en struiken gerooid en ook aangeplant. Van de 12.140 hectare beschikbare grond zou aanvankelijk slechts 350 hectare ontwikkeld worden. Inmiddels heeft Disney een vergunning gekregen om het te bebouwen gebied te vergroten tot 575 hectare. Want de ambities van Disney in Florida zijn hoog.
► Eindeloos moerasland werd magisch koninkrijk
Tokyo Disneyland en Hong Kong Disneyland
Zowel de Disneyland-vestiging in Tokyo als in Hong Kong is gebouwd op opgespoten land. Tokyo Disneyland werd gebouwd op tachtig hectare ingepolderde grond. Het land werd in de jaren zestig van de vorige eeuw gewonnen uit de Tokyo Bay. Het gebied kreeg de naam Maihama. In 1980 startte de bouw van het themapark bij de stad Urayasu en het complex opende voor het publiek op 15 april 1983.
Hong Kong Disneyland ligt op Lantau, het grootste eiland van de stad Hongkong. Ten noordoosten van Lantau ligt Penny’s Bay. In deze baai werd land opgespoten waarop tussen 2003 en 2005 Hong Kong Disneyland werd gebouwd. Voor de drooglegging was in de baai de scheepswerf Cheoy Lee gevestigd. Hong Kong Disneyland opende de poorten op 12 september 2005. Op het opgespoten terrein is nog genoeg ruimte beschikbaar voor een toekomstig tweede attractiepark.
Shanghai Disneyland
Shanghai Disneyland werd gebouwd in een plattelandsgebied in het district Pudong, twintig kilometer ten oosten van Shanghai. Al in 1999 startte Disney-baas Bob Iger een zoektocht naar een geschikte locatie in Pudong voor Disneyland. In 2001 begonnen de onderhandelingen met de Chinese overheid. De bouw en opening van Shanghai Disneyland werd echter bewust vooruitgeschoven om het in 2005 geopende Hong Kong Disneyland de kans te geven zich te ontwikkelen. Begin 2011 werd officieel bekend gemaakt dat Disney naar het Chinese vasteland zou komen. Boerenbedrijven en complete dorpjes werden – vaak tegen de zin van de bewoners in – verplaatst. De grondprijzen rond het gebied waar Disney zich zou vestigen – op de kruising van de snelwegen S1 en S2 – schoten vervolgens de lucht in. De officiële naam van het gebied waarin Shanghai Disneyland ligt is Shanghai International Tourism and Resorts Zone.
► Shanghai Disneyland is anders
► Tomorrowland uit de koker van een architectenbureau
► Alle Disney-parken ter wereld
2020 © Tekst: Adri van Esch
