Niet alleen de themaparken hebben hun wortels in de Verenigde Staten, ook de amusementsparken zijn ontstaan aan de andere kant van de oceaan. Voor de themaparken – de parken waar alle attracties gegroepeerd zijn rond een tot in details uitgewerkt thema – legde Walt Disney in 1955 de basis met zijn Disneyland. De echte pretparken – de parken waar talloze grote en kleine kermisattracties bezoekers lokken voor een onbekommerd dagje uit – vinden hun oorsprong dertig kilometer ten zuiden van Manhattan. Al aan het einde van de negentiende eeuw ontstonden op Brooklyn de eerste kleine amusementsparken.
Aan de aan de Atlantische oceaan gelegen boardwalk van Coney Island – het meest zuidelijke puntje van Brooklyn – bouwde de bekende houtbewerker Charles Looff in 1875 een eigen draaimolen. De Duitse immigrant snijdt veel van de dieren in de carrousel met eigen hand. Langzaam maar zeker vormt zich rondom de draaimolen een kleine kermis met een muziektent, een zweefmolen, botsauto’s, glijbanen en circusacts.
Twintig jaar later wordt het eerste omheinde pretpark geopend: Sea Lion Park. De gasten stromen toe. Ze willen aan de alledaagse sleur in New York ontsnappen en zoeken op Coney Island verstrooiing bij de kleurrijke attracties, op de pier en het brede zandstrand en in de gezellige eettentjes en winkeltjes. De bezoekersstroom zwelt steeds verder aan doordat rond de vorige eeuwwisseling het metronetwerk werd uitgebreid van Manhattan tot aan Coney Island – het gebied werd toen liefkozend ‘heaven at the end of a subway ride’ genoemd – en omdat de attracties ook heel betaalbaar waren voor de middenklasse, wat Coney Island de eretitel ‘Nickel Empire’ bezorgde. Voor een ritje in de draaimolen van Looff betaalden gasten één nickel, 5 cent. Een rondje in achtbaan Cyclone kostte vijf nickel.
Het succes leidt tot de opening van diverse pretparken aan de strandboulevard: Steeplechase Park in 1897, Luna Park in 1903 en een jaar later Dreamland, dat als thema ‘bigger and better’ had. De boardwalk wordt in die jaren een aaneenschakeling van grote en kleine attracties, samengepakt in kleine pretparken. Niet alleen amusementsparken hebben in Brooklyn een rijke historie, aan de Amerikaanse oostkust werd ook achtbaangeschiedenis geschreven. De eerste rollercoaster verschijnt al in 1884 aan de skyline van Coney Island: de Gravity Switchback Railroad. In 1927 opent de houten achtbaan Cyclone. Deze rollercoaster rijdt nog steeds zijn rondjes, met dank aan de gemeente New York die de attractie het predicaat ‘landmark’ gaf en subsidie verleende om de achtbaan voor Coney Island te behouden. Ook de iconische Wonder Wheel en Parachute Jump – inmiddels buiten gebruik geraakt als attractie maar ’s avonds prachtig verlicht met achtduizend led-lampen – zijn beschermde stadsgezichten.
Het Wonder Wheel stamt uit 1918 en is de meest kenmerkende attractie van Coney Island. Het reuzenrad heeft naast stationaire gondels ook gondels die van boven naar beneden glijden. Een kopie van dit klassieke reuzenrad is Pixar Pal-A-Round in Disney California Adventure. Rond het rad ontwikkelde zich Deno’s Wonder Wheel Amusement Park, het enige amusementspark dat heden ten dage nog onder de oorspronkelijke naam opereert. Want ook al floreerden de pretparken op Coney Island aanvankelijk, aan het eind van de Tweede Wereldoorlog kwam de klad erin. Jeugdbendes zorgen voor overlast, de attracties en eettentjes raken in verval en de eigenaren van de amusementsparken sluiten hun poorten: Luna Park in 1946, Steeplechase Park in 1964. In 2005 kan New York de deplorabele toestand waarin Coney Island verkeert niet meer aanzien. De gemeente koopt grond op en geeft toestemming voor de bouw van het vijfduizend zitplaatsen tellende Ford Amphitheater. Langzaam leeft Coney Island weer op, zeker als ook één van de nog bestaande pretparken in 2011 een nieuwe eigenaar krijgt die nieuwe attracties bouwt en oude opknapt. Het park krijgt een iconische naam: Luna Park.
Luna Park is tegenwoordig het grootste amusementspark aan de strandboulevard van Coney Island. Het langgerekte park wordt doorsneden door openbare straten en heeft aan elk van de twee uiteinden een blikvanger: de 35 meter hoge loopingachtbaan Thunderbolt en de eerbiedwaardige houten rollercoaster Cyclone. Daartussen staat een bonte mengeling aan kermisattracties met aansprekende namen als Brooklyn Flyer, Coney Clipper en Seaside Swing. Precies in het midden is een hap uit Luna Park; wie daar naar binnenloopt staat in Deno’s Wonder Wheel Park, met het 46 meter hoge reuzenrad als belangrijkste publiekstrekker. De hangende achtbaan Phoenix in de schaduw van het reuzenrad is geschikt voor het hele gezin en gebouwd door de Nederlandse fabrikant Vekoma.
De strandboulevard en de twee amusementsparken worden van elkaar gescheiden door een wand vol kitscherige winkeltjes en laagdrempelige restaurantjes. Het beroemdste eettentje is Nathan’s Famous, waar je naar eigen zeggen ‘de lekkerste hotdogs van New York’ kunt eten. De uit Polen afkomstige immigrant Nathan Handwerker introduceerde in 1916 zijn inmiddels beroemde broodje met Frankfurter worst. Het recept afkomstig van zijn vrouw Ida zorgt dat zelfs maffiabaas Al Capone en president Franklin D. Roosevelt vaste klant worden bij Nathan’s Famous. De fameuze eettent organiseert jaarlijks op 4 juli – Independence Day – de Hot Dog Eating Contest, waarbij deelnemers zoveel mogelijk hotdogs moeten verorberen. Het record staat op dit moment op naam van Joey Chestnut. De Amerikaan werkte in tien minuten 71 hotdogs naar binnen.
Attracties
Snelle attracties: Cyclone (historische houten achtbaan) – Thunderbolt (moderne loopingcoaster met verticale lift) – Soarin’ Eagle (hangende achtbaan waarin berijders liggen) – Brooklyn Flyer (hoge zweefmolen) – Sling Shot – Zenobio (snelle en hoge draaiarm) – Atlantic Aviator (over de kop in vliegtuigjes) – Tony’s Express (achtbaan)
Familieattracties: Wonder Wheel (reuzenrad) – Steeplechase (achtbaan met paarden als voertuigen) – Phoenix (hangende familieachtbaan) – Wild River en Leti’s Treasure (wildwaterbanen) – Electro Spin (draaiende heen-en-weer-baan) – Coney Clipper (schommelschip) – Spook-A-Rama en Stop the Zombies (spookhuizen) – draaimolens – kartbaan
Restaurants
Nathan’s Famous (beroemde hotdogs, twee vestigingen: op de boulevard en op de hoek van Stillwell Avenue en Surf Avenue) – IHOP (pannenkoeken) – It’s Sugar en Coney Cones (ijs) – Tom’s Coney Island (eten aan de boulevard) – Applebee’s, Carl’s Jr., McDonald’s, Dunkin’ Donuts (bekende ketens aan Surf Avenue)
Waar?
Luna Park en Deno’s Wonder Wheel Amusement Park op Coney Island, Brooklyn, tussen Surf Avenue en Riegelmann Boardwalk • Neem met de auto afrit 6 van Belt Parkway, ga rechtsaf Cropsey Avenue op en rijd rechtdoor op W. 17th Street. Ga vervolgens rechtsaf Surf Avenue op. Parkeer op de officiële Coney Island Parking: 1904 Surf Avenue, Brooklyn, NY 11224 • Met de metro duurt het ongeveer een uur voordat je vanuit hartje Manhattan op Coney Island bent. De lijnen D en N (de snelste) en F en Q brengen je naar het station Coney Island – Stillwell Avenue. Een enkele reis kost slechts één metrokaartje • Kaart
Wanneer?
De twee amusementsparken aan de strandboulevard van Coney Island zijn open van juni tot en met begin september. Check de parksites voor exacte openingstijden.
Kosten
De pretparken zijn gratis toegankelijk. Voor de attracties zijn ‘credits’ nodig. Die koop je aan de diverse kassa’s op het terrein. Elke ‘credit’ kost een dollar en wordt opgeslagen op een Luna Card. Reken op drie of vier ‘credits’ voor de kinderattracties en tot tien ‘credits’ voor topattracties als Cyclone en Thunderbolt. Er zijn ook dagkaarten te koop – de Luna Pass – met onbeperkt gebruik van de attracties. Voor kinderen kost een dagkaart voor Luna Park circa 40 euro, voor volwassenen ongeveer 60 euro. Aanschaffen via de website van Luna Park levert korting op. Deno’s Wonder Wheel kost tien ‘credits’, maar let op: die moeten aangeschaft worden bij de kassa van Deno’s Wonder Wheel Amusement Park!
Tips
De Riegelmann Boardwalk van Coney Island is vier kilometer lang en geeft je niet alleen een onbezorgd strandgevoel maar voert je ook even terug naar de jaren 50. De Pat Auletta Steeplechase Pier steekt tientallen meters de zee in en geeft een fraaie blik op het strand, de boulevard en de amusementsparken.
Een mooie wandeling is vanaf metrostation Brighton Beach over de strandboulevard naar de pier. Het station is vanaf Manhattan te bereiken met de metrolijnen B en Q.
Fun facts
Brooklyn werd in 1609 ontdekt door de Nederlander Henry Hudson. Het zuidelijkste puntje van Brooklyn was toen nog een eiland. Daar zagen de Nederlanders heel veel konijnen rondhuppelen, waardoor het de naam Conyne Eyland kreeg. In de loop der tijd werd die naam verbasterd tot Coney Island.
In 1964 kocht Fred Trump, de vader van president Donald Trump, het Steeplechase-park. Naar verluidt was Donald – toen 19 jaar oud – aanwezig bij de ondertekening van het contract. Trump deed een vergeefse poging op het terrein appartementen te bouwen. Een tiental jaren later verkocht hij Steeplechase Park weer.
Het Deense park Tivoli hielp Luna Park op Coney Island met het opnieuw opzetten van een business model. Het exploiteren van een stadspark is in ruim anderhalve eeuw een expertise geworden van Tivoli.
Op een hoogtijdag in 1906 werden er op het postkantoor van Coney Island liefst 200.000 ansichtkaarten afgestempeld.
Gravity Switchback Railroad
Coney Island had de primeur van de allereerste achtbaan van Amerika. Op 16 juni 1884 opende de Gravity Switchback Railroad, ook wel Switchback Railway genoemd, bedacht door LaMarcus Adna Thompson.
De term achtbaan is voor de Gravity Switchback Railroad niet helemaal correct: de baan maakte geen lus in de vorm van een acht. De attractie bestond uit twee parallel aan elkaar lopende banen. De langwerpige karretjes daalden de banen in tegengestelde richting af. Ze werden met kettingen naar vijftien meter hoogte getrokken en daar losgelaten. Het voertuig reed vervolgens met een snelheid van ongeveer tien kilometer per uur over bergen en dalen naar de overkant. Berijders van de rollercoaster moesten zelf met de trap naar dat hoogste punt lopen, en aan de overkant nog een keer voor de terugreis.
De Gravity Switchback Railroad werd een groot succes: nieuwsgierigen trokken in drommen naar Brooklyn. Een ritje kostte slechts een nickel, maar al na een maand had LaMarcus Adna Thompson zijn investering terugverdiend. Hij begon een eigen achtbaanbedrijf, de L.A. Thompson Scenic Railway Company. In de vroege jaren 1900 werd de Gravity Switchback Railroad afgebroken. De tien keer zo snelle houten achtbaan Cyclone nam de plaats van zijn voorganger over.
Verder lezen
– Parksite Luna Park
– Parksite Deno’s Wonder Wheel
© Tekst en foto’s: Adri van Esch
