De stamboom van Walt Disney voert terug naar Frankrijk. De achternaam van de beroemde showman is een verbastering van d’Isigny, wat verwijst naar een afkomst uit het plaatsje Isigny-sur-Mer in Normandië. Disney heeft zelf elf maanden doorgebracht in Frankrijk, tijdens de Eerste Wereldoorlog. De jonge Walt was in 1918 vrijwilliger op een ziekenwagen voor het Red Cross Ambulance Corps. Achteraf sprak Disney lovend over zijn tijd in Frankrijk: “Wat ik deed was zo waardevol, een ervaring voor het leven. Dat ik al zo jong op mezelf aangewezen was, heeft me meer zelfvertrouwen gegeven.”
Notitieblokje
Europa inspireerde Walt Disney keer op keer, ook voor het amusementspark dat hij wilde bouwen. Al in 1948 vertrouwde hij ideeën voor zijn ‘Mickey Mouse Park’ toe aan het papier. In de jaren daarna werkte hij die plannen steeds verder uit. Eerst alleen, in zijn eigen hoofd, later met enkele vertrouwelingen. Eén van hen was de Amerikaanse televisiebekendheid Art Linkletter. Met deze goede vriend bezochten Walt en zijn vrouw Lillian in 1951 Tivoli in Kopenhagen. Linkletter merkte hoe Disney allerlei notities maakt in een klein schrijfblokje. De tv-presentator vroeg Walt naar het waarom. Voor het eerst vertelde hij openlijk over zijn voornemen een amusementspark te bouwen. In Tivoli zag Walt dat het werkte: een mooi schoon park met een doordachte lay-out, veel professioneel entertainment, ook ’s avonds, en volop ruimte om lekker te zitten en te ontspannen. Bij zijn bezoek aan Tivoli zei Walt tegen Lillian: “Zo hoort een amusementspark te zijn”.
Straatje vol winkeltjes
In de jaren voor de opening van Disneyland in 1955 bracht Walt nog tweemaal een bezoek aan Tivoli. Het idee van kwalitatief hoogstaand amusement voor jong én oud, attracties en entertainment in een nette, groene omgeving en volop mogelijkheden om wat te drinken en een hapje te eten in sfeervolle restaurants en bars zoals hij dat in Kopenhagen zag, bevestigde zijn overtuiging van de levensvatbaarheid van Disneyland. Het is zelfs denkbaar dat het plan voor Main Street, U.S.A. ontkiemde in Tivoli. Het Deense stadspark heeft Smøgen, een heuvelachtig straatje vol winkeltjes, spelletjes en eettentjes. Het sfeervolle Deense steegje kreeg in 1952 een upgrade; precies in de tijd dat Walt Disney het park voor de tweede maal bezocht.
► Pretparken hebben hun wortels in Kopenhagen
Miniatuurstadje
Ook in Nederland vond Walt Disney inspiratie voor het magische koninkrijk dat hij wilde bouwen. Op zijn trip door Europa in juli 1952 deed de filmmaker ook Madurodam aan. Het miniatuurstadje op de grens van Den Haag en Scheveningen was toen pas een paar dagen open voor het publiek. Walt was één van de eerste bezoekers. Hij bekeek er hoe de gebouwen op schaal 1:25 door de Nederlandsche Heidemaatschappij naadloos waren ingepast in het omliggende landschap. Hij was zo geïmponeerd door Madurodam dat hij Ken Anderson, de allereerste medewerker die Disney aanstelde om zijn droom te verwezenlijken, naar Nederland stuurde om het park verder te bestuderen.
Lilliputian Land
In de plannen voor Disneyland kwam een themagebied voor dat geïnspireerd was op Madurodam: Lilliputian Land. In bootjes zouden bezoekers langs miniatuurgebouwen uit diverse landen varen. In het themagebied stond Gulliver, die op zijn reizen het eiland Lilliput aandeed, centraal. Lilliputian Land, dat zou komen te liggen tussen Fantasyland en Tomorrowland, is er uiteindelijk nooit gekomen. Wel kwam er in zowel Disneyland als in Disneyland Paris een Storybook Land, in respectievelijk 1956 en 1994. Bezoekers maken er per boot of treintje een reisje langs allerlei sprookjesachtige gebouwen in miniatuur, geïnspireerd door Madurodam in Nederland.
Romantisch kasteel
Baseerde Walt Disney zijn avondvullende tekenfilms op de sprookjes van de Duitse gebroeders Grimm en de Deense verteller Hans Christian Andersen, voor het kasteel van zijn nieuwe themapark keek Disney heel goed naar Neuschwanstein in Beieren. Walt en zijn vrouw Lilian maakten ten tijde van de creatie van Disneyland een kort tripje naar Europa en deden daarbij het beroemde kasteel van de excentrieke koning Ludwig II aan. Neuschwanstein was toen al een enorme toeristentrekker – tegenwoordig bezoeken jaarlijks 1,5 miljoen nieuwsgierigen het romantische kasteel in het dorpje Hohenschwangau – en Walt was overdonderd door de sprookjesachtige architectuur. Geen wonder, voor het ontwerp van de burcht was een theaterarchitect en decorontwerper verantwoordelijk, Christian Jank.
Europese inspiratie
Walt Disney baseerde Sleeping Beauty Castle, dat het middelpunt zou worden van zijn Disneyland, op kasteel Neuschwanstein. Wie beelden van de twee kastelen naast elkaar legt ziet de grote overeenkomsten. Neuschwanstein is niet het enige Europese kasteel dat inspiratie bood aan de Amerikanen. Jaren later, in 1991, werd het kasteel van het Beest in de tekenfilm Beauty and the Beast beïnvloed door het Franse Chateau du Chambord. En Mont Saint-Michel in Normandië was het perfecte voorbeeld voor de plek waar Raponsje woonde met haar ouders voordat ze werd ontvoerd door Moeder Gothel.
Het gezicht van jaloezie
Het gezicht van jaloezieEen ander voorbeeld van Europese invloed op Walt Disney en zijn werk is Uta von Ballenstedt. Ze werd ook wel ‘de mooiste vrouw van de Middeleeuwen’ genoemd. Ze was de dochter van graaf Adalbert von Ballenstedt en leefde van circa 1000 tot 1046. In het stadje Naumburg in de Duitse deelstaat Saksen-Anhalt zijn nog overal beelden en schilderijen van haar te vinden. Daarbuiten is Uta von Ballenstedt – ook wel Uta von Naumburg genoemd – nauwelijks bekend. Althans, de vrouw zelf. Haar beeltenis kent de hele wereld. In 1937 liet Walt Disney zich namelijk door het gezicht van Uta inspireren voor de boze stiefmoeder in de film Sneeuwwitje en de Zeven Dwergen. Heel de wereld kent haar beeltenis nu als het prototype voor ongebreidelde jaloezie.
2017-2022 © Tekst: Adri van Esch – Foto’s: Nationaal Archief: Heidemij, Harry Pot / Anefo, Loren Javier, Cezary Piwowarski, Adri van Esch
