In de grootste en bekendste attractieparken is een belangrijke rol weggelegd voor de sprookjes van de gebroeders Grimm. In de Efteling zijn van de dertig vertellingen in het Sprookjesbos twaalf van de hand van de Duitse verhalenschrijvers. In Europa-Park is de complete sprookjestuin gewijd aan de nalatenschap van de twee broers en het icoon van Disneyland Paris – het roze kasteel van Doornroosje – is gebaseerd op een sprookje van Jacob en Wilhelm.
Kinder- und Hausmärchen
De broers Jacob en Wilhelm Grimm hielden zich begin negentiende eeuw als één van de eersten bezig met onderzoek naar volksverhalen. Zij richtten zich vrijwel geheel op de bekendste genres: sprookjes en sagen. De verhalen die tot die tijd mondeling werden overgeleverd stelden zij voor het eerst op schrift. In 1812 en 1815 publiceerden Jacob en Wilhelm de twee delen van hun Kinder- und Hausmärchen, met in totaal 156 sprookjes. De broers putten bij het bijeenbrengen van de vertellingen uit mondelinge overlevering en schriftelijke bronnen. Ze legden hun oor te luister bij het volk en schreven vervolgens niet alleen op wat ze hoorden, ze gaven de verhalen ook een eigen stijl en toon mee.
Historische sagen
De Grimm-versies van sprookjes als Hans en Grietje, Assepoester, Roodkapje, Sneeuwwitje, Doornroosje, Raponsje en Vrouw Holle werden over de hele wereld gewaardeerd. Daarnaast schreven de broers historische sagen op die gebaseerd zijn op plaatsen en personen die werkelijk hebben bestaan, zoals De Rattenvanger van Hamelen, De Dom in Keulen en De Muizentoren van Bingen. Met de sprookjes leverden de broers een grote bijdrage aan de Duitse culturele geschiedenis en zelfs aan de wereldcultuur. De sprookjes van Grimm werden meteen geliefd en zijn dat tot op de dag van vandaag nog steeds.
Geboren in Hanau
Jacob Grimm werd op 4 januari 1785 geboren in Hanau, een stadje onder de rook van Frankfurt. Ruim een jaar later kwam Wilhelm ter wereld, op 24 februari 1786. Hun geboortestad is trots op het beroemde schrijversduo: midden op het marktplein van Hanau staat een levensgroot standbeeld van de twee mannen, de één zittend met een dik boekwerk op zijn schoot, de ander staand en meekijkend in het verhalenboek. Het geboortehuis van de sprookjesvertellers is helaas niet meer te bezoeken, dat werd in 1945 door bommen vernietigd. Hanau is de startplaats van de zeshonderd kilometer lange Märchenstrasse, een sprookjesroute die langs de plaatsen leidt waar de gebroeders Grimm woonden en werkten. De tocht voert naar Steinau, waar de Grimms opgroeiden, naar Marburg, waar ze studeerden, en naar Kassel. Onderweg passeert men het Sneeuwwitjedorp Bad Wildungen-Bergfreiheit, het Roodkapjeland tussen Alsfeld en Fritzlar en de Vrouw-Holle-poel op de Hohe Meißner.
Grimm-museum
Jacob en Wilhelm woonden en werkten ruim dertig jaar in Kassel. Ze waren er bibliothecaris in de Hessische Landesbibliotheek. Juist in die stad verzamelden, documenteerden en bewerkten zij hun beroemd geworden sprookjes en sagen. Geen wonder dat in Kassel sinds 1972 het officiële Grimm-museum gevestigd is. Aanvankelijk was het museum ondergebracht in het slot Bellevue, sinds 2015 is GrimmWelt gehuisvest in een nieuw pand; een robuuste blokkendoos op een heuvel aan de rand van het stadscentrum. Het leven van de legendarische schrijvers wordt in het museum belicht aan de hand van persoonlijke bezittingen als meubels, schilderijen en gebruiksvoorwerpen, en originele documenten en waardevolle manuscripten.
Mee-eten met zeven dwergen
GrimmWelt is vooral ook een interactief museum. Kinderen kunnen achter de Kikkerkoning aan, die als een projectie door een museumzaal springt, ze kunnen digitaal mee-eten aan tafel met de zeven dwergen of zonder gevaar aan het snoepgoed in het heksenhuisje van Hans en Grietje voelen. In de themaruimte ErzählenHören is te horen hoe bekend de twee taalkundigen en literatuurwetenschappers zijn geworden met het vastleggen van verhalen: het sprookje Repelsteeltje wordt er tegelijkertijd verteld in 22 verschillende talen, naast in Duits onder meer in het Russisch, Fins, Japans, Chinees, Italiaans en het Nederlands.
Rattenvanger
De Märchenstrasse loopt ook door Hamelen, waar een fontein en een figurenspel herinneren aan de bekende rattenvanger. Het verhaal vertelt dat de stad in 1284 werd geteisterd door talloze ratten. De burgemeester schakelde de rattenvanger in, die de beesten al fluitend de stad uit leidde. Toen de burgervader de succesvolle rattenverdrijver niet wilde betalen voor zijn werk, lokte hij als wraak alle kinderen de stad uit en verdween met hen voorgoed Hamelen uit. Sprookjes eindigen niet altijd met ‘en ze leefden nog lang en gelukkig’.
Bremen en Berlijn
De Duitse sprookjesroute eindigt wel voorspoedig: in Bremen, bekend van De Bremer Stadsmuzikanten. Die stad is echter niet het eindstation van de gebroeders Grimm zelf, dat is Berlijn. Jacob overleed daar op 20 september 1863 en Wilhelm stierf er op 16 december 1859. De twee broers maakten niet meer mee hoe hun belangrijkste werk werd voltooid, het omvangrijke Deutsche Wörterbuch. In dat naslagwerk is niet alleen te lezen wat woorden betekenen, maar ook hoe ze zijn ontstaan. De gebroeders Grimm zijn naast elkaar begraven, in een eregraf op het Alte St. Matthäus-kerkhof in Berlijn-Schöneberg.
Bos vol sprookjes
De gebroeders Grimm zijn ook ruim vertegenwoordigd in het Sprookjesbos van de Efteling. Roodkapje – oorspronkelijk geschreven door de Fransman Charles Perrault, maar door de Grimms herschreven met een positieve afloop –, Assepoester, Doornroosje, Hans en Grietje, Sneeuwwitje, Vrouw Holle, Repelsteeltje, De Kikkerkoning, Raponsje, De Wolf en de Zeven Geitjes, Tafeltje dek je, Ezeltje strek je, allemaal sprookjes die in het Efteling-bos te vinden zijn en die voor het nageslacht bewaard zijn door de gebroeders Grimm.
Standbeeld
In 2013 was het tweehonderd jaar geleden dat Jacob en Wilhelm Grimm startten met het verzamelen en vastleggen van Duitse sprookjes en sagen. Op 14 maart dat jaar onthulde Thomas Läufer, destijds ambassadeur van de Bondsrepubliek Duitsland, in de Efteling een standbeeld voor de gebroeders Grimm. De sculptuur kreeg een plaatsje in de siertuin van het Sprookjesbos van het Kaatsheuvelse park. Het beeld is een blijk van waardering van het Deutsche Grimmgesellschaft, een internationale, wetenschappelijke vereniging die de nalatenschap van de gebroeders Grimm beheert, en is mede mogelijk gemaakt door de steun van GrimmHeimat NordHessen.
Château de la Belle au Bois Dormant
In Disneyland Paris heeft het bekendste bouwwerk een relatie met Jacob en Wilhelm Grimm: Le Château de la Belle au Bois Dormant midden in het themapark is de plek waar Doornroosje honderd jaar sliep. Chauvinistisch als de Fransen zijn linken zij het roze kasteel aan het sprookje La Belle au Bois Dormant (De schone slaapster in het bos) dat in 1697 door hun landgenoot Perrault werd opgetekend in de publicatie Sprookjes van Moeder de Gans. In 1812 zetten de broers Grimm hun versie van de vertelling in Kinder- und Hausmärchen met de titel Dornröschen. Achter het kasteel ligt de darkride Blanche-Neige et les Sept Nains, waar karretjes de bezoekers naar het geheimzinnige Zwarte Woud in Duitsland rijden, waar Jacob en Wilhelm het sprookje Sneeuwwitje en de zeven dwergen lieten afspelen.
Zwarte Woud
In het Zwarte Woud ligt Europa-Park, waar ze een sprookjesgebied hebben dat uitsluitend bestaat uit vertellingen van het vertelduo. In het Duitse attractiepark knabbelen Hans en Grietje aan het snoephuis van de heks, hebben de Kikkerkoning en Vrouw Holle hun eigen onderkomen en woont Doornroosje in een riant slot. In de interactieve bibliotheek van de gebroeders Grimm kunnen bezoekers zien en beleven hoe het tweetal de vertellingen verzamelde. Ter gelegenheid van tweehonderd jaar sprookjes van Grimm werd het sprookjesbos van Europa-Park in 2013 vernieuwd en uitgebreid: ook Raponsje, Dokter Alwetend en de Gouden Gans kregen een plekje in het Grimm-bos in het Zwarte Woud. •
De Grimms bij Google
Op 20 december 2012 herdacht Google dat Jacob en Wilhelm Grimm vanaf 1812 Duitse sagen gingen verzamelen en publiceren onder de titel Kinder- und Hausmärchen. Google vervangt op speciale dagen het overbekende logo met de gekleurde letters door zogenaamde doodles, een bewegend logo. De Google-doodle stond in het teken van Roodkapje, als hommage aan de 201 sprookjes die ruim tweehonderd jaar geleden werden vastgelegd door de gebroeders Grimm.
► Hans Christian Anders was fan van Tivoli
2020 © Tekst: Adri van Esch – Foto’s: Adri van Esch, Paavo Blåfield / GrimmHeimat NordHessen, Deutsche Märchenstraße, Medienzentrum Hanau Bildarchiv, Nikolaus Frank / GrimmWelt Kassel
