Regelmatig schakelen attractieparken architecten in voor projecten buiten de parkgrenzen. Voor zijn eerste hotel deed de Efteling begin jaren negentig een beroep op de bekende Bossche architect Wilco Meeuwis, de een ‘zwevend’ kasteel met felrode torenkoepels ontwierp. Disney schakelde een hele reeks architecten van naam in voor zijn hotels. In Parijs mocht architect Michael Graves hotel New York vormgeven nadat hij in Walt Disney World in Florida al de opvallende hotels The Swan en The Dolphin voor zijn rekening nam. Voor Disneyland Paris zetten ook de gerenommeerde architecten Robert Stern, Antoine Grumbach en Antoine Predock hun handtekening onder een hotelontwerp.
Goed gebruik
Buiten de grenzen van parken is het goed gebruik om een architectenbureau in te schakelen voor het ontwerpen van hotels, congrescentra en andere faciliteiten. Binnen de parkgrenzen is die praktijk er niet; attracties en themagebieden worden ontworpen door imagineers, niet door architectenbureaus. Disney schoof die ongeschreven regel bij de ontwikkeling van Shanghai Disneyland gedecideerd aan de kant. Het van oorsprong Engelse architectenbureau Grimshaw werd gevraagd een nieuw Tomorrowland op papier te zetten.
Hoofdbrekens over Tomorrowland
Disney heeft al sinds de opening van het eerste Disneyland in 1955 hoofdbrekens over Tomorrowland. Visies over hoe de toekomst er uitziet blijken aan snelle veranderingen onderhevig en dus moesten de imagineers om de zoveel decennia het futuristische themagebied op de schop nemen omdat de werkelijkheid de toekomst had ingehaald. Het Land van Morgen werd al snel het Land van Gisteren en Disney moest keer op keer grote sommen geld steken in het volledig updaten van Tomorrowland.
Metallic look
In Disneyland Paris werd dat probleem al eens grondig aangepakt: er kwam geen Tomorrowland, maar een Discoveryland dat gewijd is aan uitvinders uit het verleden zoals Jules Verne en Leonardo da Vinci. In het originele Disneyland in Anaheim werd Tomorrowland in 1998 vernieuwd, met de Rocket Rods als belangrijkste vervoermiddel en het vooral op Space Mountain opvallende koper als hoofdkleur. Een succes was dat niet; in de loop der jaren werd veel weer teruggebracht in de oorspronkelijke staat en werd het kegelvormige gebouw van Space Mountain weer smetteloos wit. Voor Hongkong werd daarom teruggegrepen op het meer risicoloze ontwerp van een land in een ‘metallic look’ (foto hierboven).
Nieuwe ervaring
Voor het nieuwste prestigeproject in Shanghai besloot Disney het totaal anders aan te pakken, met hulp van buitenaf. Het huis van de muis schakelde het prominente architectenbureau Grimshaw in om te helpen het creatieve probleem op te lossen. In Nederland is Grimshaw Architects bekend van het treinstation Amsterdam ArenA en de IJburg-brug tussen het Amsterdamse ‘vasteland’ en het Steigereiland in het IJ. Voor Tomorrowland in Shanghai kreeg Grimshaw de opdracht om samen met het team van Walt Disney Imagineering een nieuwe ervaring te creëren waarin niet alleen plaats zou zijn voor de verhalen van de toekomst, maar ook voor ontspanning, een plek om aangenaam te verpozen en wat te eten en een land dat zou uitblinken in architecturaal design.
Mysterieuze brief
“We ontvingen een vrij mysterieuze brief van Disney waarin ze ons uitnodigden voor een gesprek”, haalt Grimshaw-architect Andrew Whalley herinneringen op over het eerste contact met het entertainmentconcern. “Vol verwachting togen we naar Walt Disney Imagineering om te horen wat ze in gedachten hadden. Het bleek dat ze met ons wilden praten over een zone in het nieuw te ontwikkelen Shanghai Disneyland, Tomorrowland. Ze hadden besloten een samenwerkingsverband te zoeken om frisse ideeën te ontwikkelen voor dat themaland.” Imagineer Scot Drake kan zich de start samen met Grimshaw nog goed voor de geest halen: “Dit project begon met een leeg stuk papier waarop we konden herdefiniëren wat Tomorrowland zou zijn. Er waren oneindig veel mogelijkheden. We gingen een stad van de toekomst bouwen in de stad van de toekomst: Shanghai.”
Achtbaan uit het dak
“We kwamen op het idee het themagebied een driedimensionale vorm te geven met trappen en loopbruggen waarop de beweging van de gasten haast een eigen attractie zou worden”, zegt Andrew Whalley. “Een gebouw met een futuristisch golvend dak zou het duidelijke middelpunt van het land vormen. We vroegen ons af of het niet leuk zou zijn als een achtbaan als het ware uit die dakconstructie zou ‘exploderen’. Terwijl gasten Tomorrowland verkennen zouden de treinen over hen heen schieten en zich ‘mengen’ met de gasten.”
Visie op de toekomst
Vincent Chang van Grimshaw vertelt dat Tomorrowland altijd al het land is geweest waarin optimistisch naar de toekomst gekeken wordt. “De basis ligt bij hoe Disney zelf dacht over vervoer, het ontdekken van het heelal en technische vooruitgang. De visie op de toekomst is duidelijk veranderd sinds de tijd van Walt Disney en wij werden gevraagd mee te denken over een nieuwe visie. We hebben ons toen laten inspireren en leiden door de Chinese tradities, in de cultuur, in hun schilderijen, in hun landschapsstijl. Eigenlijk waren wij vooral bezig met de ‘spaces inbetween’, de ruimtes tussen de attracties in waar gasten in de rij staan te wachten op hun beurt, uitrusten en een hapje eten.”
Dynamische sfeer
“We hebben een land willen ontwerpen dat visueel overweldigend is”, legt Andrew Whalley uit. “Het enorme golvende luchtkussendak volgt de lijnen van achtbaan Tron Lightcycle Power Run en biedt bezoekers beschutting voor zon en regen. Naast de cirkelvormige paden en wegen liggen perken met inheemse planten die buitenaardse landschappen verbeelden. De groene oases bieden een mooi contrast met de gelikte architectonische vormen die vaak voorzien zijn van futuristische lichteffecten. De over de hoofden van de bezoekers zoevende achtbaan, de draaiende Jet Packs en het speelse neon zorgen voor ‘kinetics’ en een dynamische sfeer.”
Driedimensionaal model
Architect David Dennis vertelt dat er vanaf het allereerste begin gezocht is naar een harmonieuze relatie tussen architectuur en landschap. “In die combinatie wilden we de bezoekers op ontdekkingsreis laten gaan, bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat niet alles ineens wordt onthuld maar er telkens andere beelden en uitzichten ontstaan. Het meest complex waren de vormen die we wilden creëren. We ontwikkelden daarvoor een geavanceerd driedimensionaal model van het door ons bedachte masterplan. De mensen van Disney bekeken dat model met behulp van projectoren en konden zo ‘in’ Tomorrowland gaan om het te ontdekken.”
Perfect
Imagineer Scot Drake vond het heel spannend om door Tomorrowland te lopen jaren voordat het in Shanghai gebouwd zou worden. “We wisten dat wat we zouden gaan bouwen perfect was. De verscheidenheid aan materialen, de bijzondere patronen die zichtbaar worden als je dichterbij komt… Hoe verder je in het verhaal komt, hoe dichter je bij de oppervlaktes komt, hoe meer wij wilden vertellen.”
Eén groot theater
Bob Weiss, baas van Walt Disney Imagineering, is erg content met het nieuwe Tomorrowland waarin elke stap een ontdekking is. “Het is het eerste themaland met meerdere verdiepingen; dit vind je in geen ander Disneyland. Het hele land is eigenlijk één groot theater. Doordat de architectuur door Grimshaw en de attracties door Walt Disney Imagineering volledig waren uitgewerkt in virtuele projectiemodellen konden we vruchtbaar samenwerken, op een manier zoals dat in het verleden nooit mogelijk zou zijn geweest.”
Hoop, optimisme en beloftes
Weiss vindt het nieuwe Tomorrowland een mix van het beste van wat de mensheid, de natuur en de technologie te bieden hebben. “We hebben ons daarbij gehouden aan de thema’s die ook voor het originele Disneyland in Anaheim gebruikt zijn: een aerodynamisch en technologisch geavanceerd ontwerp, wijzend op een veelbelovende toekomst en een uitdaging voor gasten die op zoek zijn naar nieuwe werelden vol avontuur. Ook dit Tomorrowland viert de hoop, het optimisme en de beloftes voor de toekomst.” •
Dit is deel 1 uit een tweeluik over themaparken en architectenbureaus. Deel 2 gaat over The Grand Floridian in Walt Disney World, het Disneyland Hotel in Parijs en het Portofino Bay in Universal Florida, ontworpen door Wimberly, Allison, Tong & Goo.
► Prestigieuze hotels als ‘entertainment architecture’
► Alle Disney-parken ter wereld
2018 © Tekst en foto’s: Adri van Esch
