Het was een ware sensatie: eind 1983 kondigde de Efteling zijn eerste darkride aan. Het attractiepark in Kaatsheuvel had juist nog immer populaire attracties als Python, Halve Maen en Piraña aan zijn aanbod toegevoegd en een darkride moest het park definitief naar de eredivisie tillen. Voor het voor die tijd prestigieuze project werd een ontwerper van buiten het bedrijf aangetrokken: Joop Geesink, een autoriteit op het gebied van films met poppen en landelijk bekend van Loeki de Leeuw. Het diertje was van 1972 tot 2004 het gezicht van de Ster-reclamespots op de publieke omroep en geliefd bij jong en oud. Dat Geesink een nieuwe attractie ging ontwerpen was enerzijds een bommetje – de Efteling had tot dan toe vooral faam gemaakt met de romantische sfeer van Anton Pieck – maar anderzijds ook in lijn met de ontwikkelingen begin jaren tachtig. Immers, ook ‘wilde’ attracties als Python en Halve Maen braken met het tot dan gevoerde beleid.
Eigen smoel
Joop Geesink bedacht voor de Efteling Carnaval Festival, ‘Europa’s grootste kijkdoos’ waarin gasten een reis door veertien landen en gebieden maakten waar gefeest wordt en carnaval wordt gevierd. Geesink had zich duidelijk laten leiden door de iconische darkride It’s a Small World in de Disneylanden in Anaheim en Orlando. Kleurrijke poppen, een reis rond de wereld en aanstekelijke muziek zijn ook de belangrijkste ingrediënten van It’s a Small World, maar de Nederlandse filmproducent wist aan Carnaval Festival genoeg eigen smoel te geven om te voorkomen dat de Brabantse attractie wordt gezien als een spin-off van de Amerikaanse versie.
Testritjes
De plannen voor Carnaval Festival kwamen voor het eerst naar buiten in september 1983, op 1 februari 1984 gaf Joop Geesink er een persconferentie over en vier maanden later – op 1 juni – werd de attractie geopend door de vrouw van Joop Geesink. De ontwerper maakte de officiële opening niet meer mee – hij overleed op 13 mei – maar hij maakte nog wel testritjes in zijn creatie. De bonte attractie was meteen populair bij de bezoekers van de Efteling: de vrolijke poppen in onder meer Nederland, Frankrijk, Duitsland, Italië, Afrika en Mexico spraken vooral kinderen aan. De populariteit was mede te danken aan de muziek in de attractie. Het onontkoombare wijsje dat in elk land met andere instrumenten wordt gespeeld werd bedacht door cabaretier Toon Hermans, op verzoek van geestelijk vader Geesink.
Jokie de Prrretneus
In veertig jaar werd Carnaval Festival regelmatig ‘geplust’. In de themaparkenbranche is ‘plussing’ het verbeteren van een attractie door het vervangen of toevoegen van nieuwe elementen. Tot 1998 was de blauw/grijze wand van het prefab gebouw waarin de darkride gevestigd is zichtbaar; in dat jaar kreeg Carnaval Festival een stenen beige voorgevel en een overdekte wachtrij. Bezoekers betraden het gebouw niet meer onder de rode theatergordijnen door, maar door een halfrond gat in de wand. Het rode gordijn werd hoog bovenop het pand geplaatst. De oorspronkelijke gastheer Jokie – die destijds nog een achternaam had: De Prrretneus – houdt het toneeldoek omhoog, samen met een clown met hoge hoed.
Loeki ‘Asjemenou’ de Leeuw
Narretje Jokie kwam in nagenoeg alle scènes van Carnaval Festival voor. In 2005 werd de mascotte vervangen door de eveneens uit de Geesink Studios afkomstige Loeki. Het leeuwtje was een jaar daarvoor door de Ster in de ban. Het grote publiek miste echter zijn korte grapjes tussen de reclamespotjes door en zijn verbaasde kreet ‘Asjemenou’. De Efteling sprong in het gat dat de Ster achterliet en gaf het beestje een plaats in diverse taferelen van Carnaval Festival: borden op een stokje draaiend in China, hangend aan een liaan in Afrika en dansend in een rieten rokje op Hawaï.
Jokie en Jet
In 2012 moest Loeki weer het veld ruimen: op 11 februari nam Jokie opnieuw zijn intrek in Carnaval Festival, ditmaal vergezeld van het paarse vogeltje Jet. De feestnar is in verschillende landen te zien op een kenmerkend vervoersmiddel, zoals op de fiets in Nederland, op een scooter in Italië, in een Volkswagen Kever in Duitsland¸ een riksja in China en op een surfplank op Hawaï. Die dag verwelkomen vijfhonderd vrolijk verklede gasten de aloude gastheer met de rode neus terug in de attractie. Gepast natuurlijk: in polonaise.
Rode draad
Naast Carnaval Festival opent ook de vernieuwde souvenirshop Jokies Wereld. Een groot deel van de te koop aangeboden waren draait om Jokie en Jet: picknickdekentjes, knuffels, logeerkoffertjes, zwempakjes, muziekinstrumenten, (bad)speelgoed, speeldoosjes en boekjes. Eén ding kenmerkt alle cadeautjes in de ruime winkel: overal is de rode neus terug te vinden. Het opvallende reukorgaan loopt als een rode draad door de geschiedenis van Carnaval Festival. Alle poppen in de attractie hebben een grote vuurrode kogelneus. In openingsjaar 1984 krijgen gasten bij een bezoek aan Carnaval Festival zo’n een knalrode neus cadeau. “Om meteen in de juiste stemming te komen en om op de foto te gaan met uw feestneus op”, meldt de Efteling in promotiemateriaal. De neus werd aanvankelijk in de wachtrij – bij het toen nog bestaande Café De Feestneus – uitgedeeld. Korte tijd later kregen de bezoekers het kleinood bij de uitgang uitgereikt omdat enkele onverlaten de plastic bolletjes gebruikten om onderweg poppen mee te bekogelen.
Thematisering en duurzaamheid
In het voorjaar van 2019 werd Carnaval Festival weer ‘geplust’ tijdens een grote opknapbeurt. “De attractie is technisch gezien toe aan onderhoud”, legde Fons Jurgens uit. “We investeren niet alleen in nieuwe attracties, maar houden ook de wat oudere attracties graag up-to-date. Het geplande onderhoud is een logisch moment om ook aanpassingen op gebied van thematisering en duurzaamheid te doen.” De algemeen directeur doelde op het vervangen van de halogeen-showverlichting door led-verlichting, waarmee op jaarbasis 160 huishoudens aan stroom wordt bespaard. Bovendien werd de systeembesturing geüpdatet, werden de motoren die de gondels aandrijven vervangen en gingen de 118 feestbuggy’s in onderhoud.
Esthetische aanpassingen
Op het gebied van thematisering werd al het schilderwerk in de ‘rode neuzen show’ opgefrist. Aan poppen in diverse scènes werden esthetische aanpassingen verricht; ze kregen een uiterlijk dat beter past bij het huidige tijdsbeeld. Net zoals zwarte piet tegenwoordig geen kroeshaar en dikke rode lippen meer heeft en Sjimmie in de stripavonturen met Sjors geen krom Nederlands meer praat en grote gouden oorringen heeft, zo dragen ook de figuren in de Afrikaanse oerwoudscène in Carnaval Festival nu traditionele Afrikaanse klederdracht in plaats van neusringen. Bovendien wordt er in het Afrikadeel ook echt gefeest. Directeur Fons Jurgens: “De vernieuwde scènes sluiten beter aan bij het oorspronkelijke thema: feestvieren door verschillende culturen over de hele wereld. Carnaval Festival is en blijft herkenbaar voor iedereen. Het is een feestje, alleen dan van deze tijd”.
► Darkrides tillen parken naar Champions League
► Darkrides, driedimensionaal en multimediaal
1 februari 2019 © Tekst: Adri van Esch – Foto’s: Adri van Esch, Frank van der Heijden
