Net zoals veel andere termen uit de attractieparkenwereld vindt ook het woord ‘animatronics’ zijn oorsprong bij Walt Disney. De officiële term is ‘audio-animatronics’ en daarmee worden bewegende driedimensionale figuren aangeduid die een plekje hebben in voorstellingen en attracties zoals darkrides. De benaming werd bedacht door Bill Cottrell, werknemer, zwager en rechterhand van Walt Disney. Bill schreef scripts voor veel attracties in het originele Disneyland dat op 17 juli 1955 opende. Hij bedacht ook de naam ‘animatronics’, een combinatie van animation (beweging) en electronics. Omdat de bewegingen werden aangedreven door geluidssporen op een magneetband en daardoor perfect synchroon liepen met het (stem)geluid voegde Cottrell er het voorzetsel ‘audio’ aan toen. In 1964 liet Disney de naam ‘audio-animatronics’ vastleggen als een handelsmerk. Tegenwoordig wordt er voornamelijk alleen nog gesproken over ‘animatronics’.
Mechanisch vogeltje
De eerste keer dat Walt Disney gefascineerd werd door een ‘animatronic’ was op een vakantie in 1948. Hij kocht op zijn reis een klein mechanisch vogeltje en dat inspireerde hem om een bewegende figuur te maken. In 1951 liet hij enkele van zijn stafleden werken aan een kleine mechanische man die kon dansen. Op de tekentafels had zijn Disneyland nog een Chinatown – een zijstraat van Main Street, U.S.A. – waar tijdens een theatershow een bewegende Confucius, een draak en vogels optraden. Chinatown werd uiteindelijk nimmer gebouwd, maar de levensechte vogels kregen in 1963 een plekje in de Enchanted Tiki Room.
Tiki Room
In het inmiddels verdwenen Nature’s Wonderland en in de Jungle Cruise waren al eenvoudige ‘audio-animatronics’ aanwezig, maar de Enchanted Tiki Room was de eerste attractie waarin bewegende figuren van dichtbij konden worden bekeken en waar een complete show met dialogen en liedjes werd opgevoerd. In 1964 maakte Disney een grote stap voorwaarts met een mechanische versie van oud-president Abraham Lincoln. Deze figuur – aanvankelijk gemaakt door Disney voor de Wereldtentoonstelling in New York en later naar Disneyland in Californië verhuisd – kon niet alleen praten en zijn hoofd, handen, vingers en wenkbrauwen bewegen, hij stond ook op uit zijn stoel.
Lincoln
Twee jaar lang werkten de imagineers van Disney aan Lincoln, en zelfs in de laatste dagen van de testfase was de mechanische president nog in staat om bij het gaan zitten een complete stoel te verpletteren. Maar het succes was gigantisch en steeds meer door hydraulica en elektronica aangedreven ‘audio-animatronics’ bevolkten in de jaren daarna Disneyland en de nieuwere Disney-parken.
► Walt Disney als animatronic in de show A Magical Life
Mijlpaal
Piraten in Pirates of the Caribbean, beren in Country Bear Jamboree, robots in Star Tours en geesten in Phantom Manor, Walt Disney Imagineering verhief de ‘audio-animatronics’ tot een ware kunstuiting. En nog steeds steekt het Amerikaanse concern heel veel tijd en energie in het verder ontwikkelen van ‘animatronics’. De laatste mijlpaal is de Na’vi Shaman in het themagebied Pandora, World of Avatar in Animal Kingdom. Deze figuur (onderste foto) heeft de lat op het gebied van beweging, expressie en geloofwaardigheid hoger gelegd dan ooit tevoren.
Leveranciers
Naast Walt Disney Imagineering – dat alleen werkt voor de Disney-parken – hebben diverse andere bedrijven zich toegelegd op het vervaardigen van ‘animatronics’. Fabrikanten als Sally Corp., Christian Hofmann en Heimotion leverden bewegende mensfiguren en dieren aan talloze pretparken. Eén van de bekendste en meest gelauwerde leveranciers is Garner Holt Productions. Het Amerikaanse bedrijf maakte figuren voor populaire darkrides als Mystic Manor in Hong Kong Disneyland en Under The Sea, Journey of The Little Mermaid in Disneyland, maar ook de vijftien meter hoge vuurspuwende draak Maleficent in de Disneyland-show Fantasmic. Dichter bij huis – in de Efteling – was Garner Holt Productions verantwoordelijk voor Gustave Hooghmoed in Baron 1898 en voor onder meer Pardoes, lakei O.J. Punctuel en koning Pardulfus Domerano in Symbolica.
Respect
Sinds de opening van het Sprookjesbos in 1953 bouwde de Efteling een goede reputatie op in het zelf ontwikkelen en vervaardigen van bewegende figuren. Voor man van het eerste uur Peter Reijnders was het een sport om technieken te bedenken die Doornroosje lieten ademen, de Fakir lieten vliegen en de Rode Schoentjes dansen. In Fata Morgana staan liefst 130 ‘animatronics’, waarvan een groot aantal door een zelf bedacht nokkensysteem met draaiende schijven wordt aangedreven. In eigen huis ontwikkelde karakters als de Trollenkoning en Hugo van den Loonsche Duynen in Villa Volta dwingen nog steeds veel respect af.
Sterren
“Animatronics zijn de meest betrouwbare acteurs die je maar kunt bedenken”, stelt John Wood, directeur van Sally Corp. “Ze zijn authentiek, hebben karakter en persoonlijkheid en dragen hoogstpersoonlijk bij aan de verhaallijn. Animatronics zijn vaak de sterren van de attractie!” •
► Wat is imagineering?
► Wat is een ‘wienie’?
► Wat is ‘plussing’?
► Wat is ‘landscaping’?
► Wat is een ‘E-ticket’?
► Wat is ‘visual intrusion’?
► Wat is ‘kinetics’?
► Wat is ‘forced perspective’?
2018-2021 © Tekst: Adri van Esch – Foto’s: Disney (Steven Diaz), Adri van Esch