Op 17 juli 1955 veranderde de geschiedenis van de attractieparkwereld. Op die dag opende in Anaheim bij Los Angeles de moeder van alle themaparken: Disneyland. Eindelijk kwam de droom van Walt Disney uit: een eigen park helemaal gebaseerd op de films waar hij in de decennia daarvoor wereldwijd zo’n bekendheid mee vergaarde. De premièredag was een succes en een drama tegelijk. Nog geen 24 uur later begon Disney allerlei verbeteringen en veranderingen in zijn droompark door te voeren. In 1955 ontstond een blauwdruk waarop alle andere parken ter wereld zijn gebaseerd.
Walt Disney was in de eerste helft van de vorige eeuw uitgegroeid tot een gelauwerd filmmaker. Zijn cartoons met Mickey Mouse, Donald Duck, Goofy en Pluto bereikten een miljoenenpubliek. Zijn avondvullende tekenfilms als Sneeuwwitje, Pinokkio, Bambi en Fantasia waren kaskrakers en live action films met Mary Poppins en Davy Crockett bezorgden hem faam.
Maar Disney was altijd op zoek naar iets nieuws. Zijn droom om een park te maken waar bezoekers konden wandelen tussen de decors van zijn films en avonturen konden beleven samen met de hoofdpersonen uit zijn verhalen, vatte langzaam post in zijn hoofd. Twee factoren speelden daarbij een rol. Zijn huisarts had Disney aanbevolen op zoek te gaan naar een hobby, als afleiding voor zijn stressvolle baan.
Groeiende treinambities
Walt was altijd al een liefhebber van treinen en hij besloot een miniatuurspoorlijn aan te leggen in de tuin achter zijn huis. Dat werd, zoals van Disney te verwachten was, een prachtig aangekleed complex, compleet met heuvels en een tunnel. Toen de tuin te klein werd voor zijn steeds groeiende treinambities overwoog de filmbaas uit te wijken naar de grond rond zijn studiogebouw.
Klein pretparkje
In dezelfde tijd vertoefde vader Disney regelmatig met zijn twee dochters in een klein pretparkje in de buurt van zijn woonplaats. Terwijl zijn oogappels rondje na rondje maakten in de draaimolen, ontstond bij Walt het plan dat het toch mogelijk moest zijn een park te maken waar niet alleen de kinderen, maar ook de volwassenen een leuke dag zouden kunnen doorbrengen. Eén en één was twee: Disney besloot ter plekke zijn miniatuurtrein onder te brengen in een nieuw themapark, Disneyland.
Anaheim
Voor de grootse plannen van Walt viel het oog op een flinke lap grond in het toen nog onontwikkelde gebied ten zuiden van Los Angeles, bij het plaatsje Anaheim. De bijna 65 hectare grond werd gekocht van zeventien verschillende eigenaars. Voordelen van het perceel waren, zo hadden onderzoekers op kosten van Disney uitgezocht, de nabijheid van een miljoenenstad en de ligging aan een snelweg. In een jaar tijd moest het stuk grond waarop slechts sinaasappelbomen groeiden worden omgevormd tot een themapark waar naar verwachting honderdduizenden Amerikanen een onvergetelijke dag zouden kunnen beleven.
Race tegen de klok
Walt Disney had een jaar daarvoor de openingsdatum vastgesteld: zondag 17 juli 1955. Op die dag zouden genodigden het park voor het eerst mogen bewonderen, een dag later zou Disneyland open gaan voor het grote publiek. Het werd een race tegen de klok, die nog eens werd verzwaard doordat telkens weer de bodem van Disneys portemonnee in zicht was. Maar de doorzetter wist zijn geesteskind op tijd klaar te stomen voor de grote openingsceremonie, die door meer dan de helft van alle Amerikanen op televisie werd gevolgd.
Gebrek aan geld
In de weken voor de openingsdag werd met man en macht gewerkt aan de achttien attracties en vijf landen waaruit het park bestond. De Jungle Cruise in Adventureland, Mr. Toad’s Wild Ride en Peter Pan Flight in Fantasyland en de Mark Twain River Boat in Frontierland waren klaar voor de onthulling. Main Street lag er oogverblindend bij en het kasteel van Doornroosje zou bezoekers verbazen. Maar niet alles was gereed voor de glorieuze finale. Door gebrek aan geld was Tomorrowland niet meer dan een open vlakte met enkele lege gebouwen. De geplande attractie Rocket to the Moon was nog niet af, maar de Disney-medewerkers hadden wel de rood-witte raket die voor deze simulatierit gemaakt was een centraal plekje gegeven in Tomorrowland.
Naambordjes bij het onkruid
De rest van het onvoltooide land werd gecamoufleerd met trossen ballonnen en veel vlaggen. Doordat het budget niet toereikend was, had de tuinontwerper te weinig struiken en bomen om de hele berm rond het park te kunnen beplanten. Om dat gemis te verdoezelen, plaatste hij bordjes met indrukwekkende Latijnse namen bij het onkruid. Slechts enkele dagen voor de openingsdag werd het asfalt gelegd in Main Street en tot een paar uur voordat de hoogwaardigheidsbekleders het park zouden betreden werd er nog op diverse plaatsen geschilderd.
► Video: bekijk Disneyland in 1957
Finest moment
Uiteindelijk werd het zondag 17 juli. Disneyland was, zo goed en kwaad als mogelijk was, klaar voor de grote opening. Niet minder dan 29 camera’s zouden alles live registreren; de grootste televisieshow ooit geproduceerd. Walt Disney had tienduizend hooggeplaatste gasten uitgenodigd om zijn finest moment mee te beleven. Het hele land was op de hoogte van wat er die dag in Californië zou gebeuren. Duizenden Amerikanen besloten om óók naar dat wonderlijke land in Anaheim af te reizen, al werd hen op het hart gedrukt dat niet te doen. Pas een dag later zou het park immers voor het publiek open gaan.
Verwachte en onverwachte bezoekers
Naast tienduizend bekende Amerikanen stonden er plots ook naar schatting twintigduizend ‘gewone’ burgers aan de poorten van Disneyland. Met vervalste uitnodigingen wisten velen binnen te komen. Anderen, die vernamen dat het park voor hen die dag verboden terrein zou zijn, klommen over de hekken. Een gewiekste plaatselijke ondernemer had een ladder geplaatst; voor vijf dollar hielp hij nieuwsgierigen naar binnen. Disneys paradepaardje werd op die gedenkwaardige zondag overspoeld door tussen naar schatting 25.000 en 30.000 verwachte en onverwachte bezoekers. Schouder aan schouder liepen zij door Main Street, met gemengde gevoelens gadegeslagen door Walt zelf.
Invasie
Disneyland was totaal niet berekend op een dergelijke invasie. De attracties sloegen op tilt, de ingeslagen voorraden eten en drinken waren al na enkele uren uitgeput, er waren te weinig toiletten en de vuilnisbakken puilden uit. De onervaren castmembers probeerden allerlei kleine probleempjes op te lossen, maar konden de stroom klagende bezoekers al snel niet meer aan.
Smeltend asfalt
Tot overmaat van ramp werkte ook het weer niet mee. Die zondag was een snikhete dag, wat op de zenuwen werkte van de geagiteerde gasten. Het enkele dagen daarvoor gelegde asfalt begon onder de ongenadig brandende zon te smelten. Dames op hoge hakken, die zich speciaal voor deze premièredag op hun paasbest hadden gekleed, zakten tot hun hielen in de teerachtige substantie. Alles wat fout kon gaan, ging op 17 juli fout.
Dream come true
Een dag later opende het park voor het grote publiek. Ondanks de nachtmerrie die de première geworden was, waren de ochtendbladen lovend over Walts nieuwste onderneming. ‘Dream realized’ kopte de L.A. Times. De belangrijkste krant in de regio sprak over een ‘once-upon-a-time-land’ en ‘a dream come true’. Al voordat om tien uur ’s morgens de poorten openden, stond het parkeerterrein vol. Bezoekers verzamelden zich al vanaf twee uur ’s nachts voor de ingang.
Droompark
De voorspelling van pessimisten dat Disneyland een ongekende flop zou worden en nog voor kerst weer zou moeten sluiten, kwam niet uit. Al in september kon de miljoenste bezoekers worden genoteerd en vijftien maanden later, op 4 oktober 1956, kon Walt de vijf-miljoenste bezoeker van zijn droompark verwelkomen.
► Walt Disney verkocht zijn naam voor Disneyland
Black Sunday
Walt Disney noemde de openingsdag van Disneyland achteraf ‘Black Sunday’. Toch was de première van zijn grootste fantasie niet alleen maar een boze droom. Diep in zijn hart moet Disney ook gejuicht hebben om de onvoorstelbare drukte in de straten en op de pleinen van zijn park. Critici waren immers constant sceptisch geweest over het welslagen van zijn nieuwste uitdaging.
Drama wordt zege
Pas als er die eerste dag weinig mensen op de uitnodiging waren ingegaan, dan was er sprake geweest van een mislukking. Maar de première van Disneyland was naast een organisatorisch drama vooral een zege. Voor Walt Disney werd 17 juli een gedenkwaardige dag vol trubbels en triomfen.
| • Ook de vader van Walt Disney, Elias, werkte mee aan Disneyland. Hij was aannemer en bouwde samen met enkele andere bedrijven de raderboot Mark Twain.
• In 1955 kost een kaartje voor Disneyland een dollar voor volwassenen en vijftig dollarcent voor kinderen. Voor attracties moet dan nog apart betaald worden. • In het openingsjaar is het park in de zomer dagelijks open van tien uur ’s morgens tot tien uur ’s avonds. Buiten de zomermaanden was Disneyland op de maandagen gesloten. |
© Tekst: Adri van Esch
Foto’s: Disney, USC Regional Historical Photo Collection
