Wereldwijd bekend

Imagineering is een term die door Walt Disney bekendheid over de hele wereld kreeg. Maar het woord ‘imagineering’ werd voor het eerst gebruikt door de Amerikaanse aluminiumfabriek Alcoa, die meteen na de Tweede Wereldoorlog op zoek was naar andere afzetgebieden buiten de wapenindustrie. In 1946 zei een manager van Alcoa in Time Magazine: “Wij werken hard aan imagineering; je laat eerst je fantasie de vrije loop en je ontwikkelt dat vervolgens tot iets bruikbaars”. Imagineering was een uitdrukking die door Alcoa intern werd gebruikt. Door Walt Disney werd de benaming wereldwijd bekend.

Nog geen naam

Walt Disney opende in 1955 zijn Disneyland in Anaheim, Californië. Disney had grote bekendheid gekregen door zijn films en televisieprogramma’s, maar voor het themapark was een compleet nieuwe discipline ontstaan. Bezoekers keken niet langer naar een plat beeld, maar stonden er midden in. Disney vroeg de beste medewerkers van The Walt Disney Studios om voor het park te komen werken. Een naam voor deze functionarissen was echter nog niet gevonden.

Imagination & engineering

Harrison ‘Buzz’ Price – de econoom die voor Disney onderzoek deed naar de beste locaties om Disneyland en Walt Disney World te openen – stelde de benaming ‘imagineers’ voor, een combinatie van de Engelse woorden ‘imagination’ (verbeelding) en ‘engineering’ (techniek). Walt vond dat een fantastische vondst; zijn ontwerpers van de themaparken waren vanaf dat moment ‘imagineers’ en zij werkten bij Walt Disney Imagineering (ook wel WDI of kortweg Imagineering genoemd). WDI heette tot 1986 WED Enterprises, waarbij WED stond voor Walter Elias Disney.

► Wat is een ‘wienie’?

Eerste imagineer

Ontegenzeglijk was Walt Disney zelf de allereerste imagineer in de attractieparkenwereld. Hij verzamelde een team om zich heen dat aan de wieg en de groei stond van het allereerste themapark ter wereld, Disneyland. Bekende namen uit de eerste generatie imagineers zijn Marc Davis, Bob Gurr, Ward Kimball, John Hench en Marty Sklar. De eerste vrouwelijke imagineer was Harriet Burns. Zij maakte naam met de attractie It’s a Small World, een ontwerp van kunstenares Mary Blair.

Drie generaties imagineers

Een bekende naam uit de tweede generatie Disney-imagineers is Tony Baxter, die niet alleen bedenker is van blockbusters als Big Thunder Mountain Railroad en Splash Mountain, maar tussen 1989 en 1992 ook hoofdontwerper was van het toen in aanbouw zijnde Disneyland Park bij Parijs. Ook Joe Rohde maakte naam als invloedrijk ontwerper; hij was onder meer verantwoordelijk voor Animal Kingdom, Expedition Everest, Pandora en Villages Nature Paris. Inmiddels werkt Walt Disney Imagineering in Californië voor twaalf pretparken. WDI in Glendale heeft 800 imagineers in dienst, onder wie Theron Skees (verantwoordelijk voor de Hollywood Tower of Terror en het nieuwe uitgaansgebied Disney Springs in Walt Disney World) en de Nederlander Michel den Dulk. Hij werkte onder meer voor de Efteling (Anton Pieckplein, Meisje met de Zwavelstokjes) en Europa-Park (Abenteuer Atlantis, themagebied IJsland) en nu voor de Disney-parken wereldwijd. Michel was onder meer verantwoordelijk voor de Frozen-darkride in Epcot in Walt Disney World.

Unieke thematisering

Grote attractieparken bij wie een eigen, unieke thematisering hoog in het vaandel staat hebben vaak een eigen imagineer in dienst of zelfs een volledige imagineering-afdeling. Bij de Efteling staat de ontwerpafdeling onder leiding van directeur Imagineering Olaf Vugts. Het park in Kaatsheuvel is groot geworden door vermaarde creatievelingen als Anton Pieck, Peter Reijnders en Ton van de Ven. Die traditie wordt voortgezet door een nieuwe lichting imagineers: Sander de Bruijn (Raveleijn, Baron 1898, de darkride Symbolica), Karel Willemen (De Vliegende Hollander), Robert-Jaap Jansen (Vrouw Holle, Pinokkio) en Alessio Castellani (Sprookjesboom, Pinokkio).

Toverstokje

In Toverland in Sevenum zwaait Peter van Holsteijn met het imagineering-toverstokje. Zijn grootste projecten zijn De Magische Vallei en Avalon, een themagebied geïnspireerd op Keltische legendes. Piet de Koninck tekent alles voor Plopsaland en het Duitse Holiday Park. Van zijn hand zijn onder meer Majaland en Wickieland. Het idee voor het Europese landenconcept van Europa-Park werd bedacht en uitgewerkt door Ulrich Damrau. Andere pretparken binden een externe ontwerper exclusief aan zich. Zo worden attracties en themagebieden in Phantasialand al jarenlang bedacht en ontworpen door de Belgische imagineer Eric Daman.

► Wat is een ‘E-ticket’?

Levensgrote decors

Attractieparken die geen eigen ontwerpers in dienst hebben, kunnen een beroep doen op gespecialiseerde ontwerpbureaus voor de thematisering van een attractie, een winkel, een restaurant of zelfs een heel park. Nederland heeft enkele grote en bekende ondernemingen die ontwerpprojecten uitvoeren binnen de grenzen. Uit de ateliers van Jora Vision in Rijnsburg komt bijvoorbeeld de herthematisering van Drievliet in Rijswijk, darkride La Machine à Voyager dans le Temps in Futuroscope en het ontwerp van achtbaan De Donderstenen in Avonturenpark Hellendoorn. P&P Projects in het Brabantse Someren fabriceerde de draak bij achtbaan Joris en de Draak in de Efteling en levensgrote decors voor Ratatouille, The Adventure in Walt Disney Studios bij Parijs en Arthur en de Minimoys in Europa-Park.

Gespecialiseerde designfirma’s

Marieke van Doorn was hoofdontwerper van PandaDroom in de Efteling. Zij startte haar eigen ontwerpbureau in Arnhem: DoornRoos Imagineering. In het Belgische Aalst is Neverland Themepark Projects gevestigd. Zij werken vooral veel voor de Plopsa-parken in België, Nederland en Duitsland. Andere grotere designfirma’s voor de pretparkbranche zijn Rocas & Design (onder meer The Lost Temple in Movie Park Germany en The Forbidden Caves in Bobbejaanland) en TAA Industries (onder meer Huracan in Bellewaerde en de uitvoering van De Magische Vallei in Toverland), beide uit Spanje.

Alle zintuigen prikkelen

Imagineering is in ruim zes decennia nadat Walt Disney het introduceerde uitgegroeid tot een volwaardige bedrijfstak, die ook buiten de vrijetijdsindustrie vaste voet aan de grond heeft gekregen. Een voorbeeld daarvan is de marketing. De term ‘beleving’ staat hierbij centraal, waarbij de boodschap wordt overgedragen door een samenspel van middelen die alle zintuigen prikkelen. Imagineering heeft in de loop der tijd een eigen lexicon gekregen. Wie daarover meer wil lezen; de hoofdstukken hieronder belichten allemaal een deelgebied van imagineering.

► Wat is een ‘wienie’?
► Wat is ‘plussing’?
► Wat is ‘landscaping’?
► Wat is een ‘E-ticket’?
► Wat is ‘visual intrusion’?
► Wat is ‘kinetics’?
► Wat zijn ‘animatronics’?
► Wat is ‘forced perspective’?

Verder lezen

► Imagineer Tony Baxter
► Imagineer Joe Rohde
► Imagineer Michel den Dulk
► Imagineer Theron Skees
► Imagineer Ulrich Damrau
► Imagineer Hélène Hanquez
► Imagineer Sander de Bruijn
► Imagineer Peter van Holsteijn
► Imagineer Piet de Koninck
► Jora Vision
► P&P Projects

2016/2020 © Tekst en foto’s: Adri van Esch