“De Efteling heeft een lange historie op het gebied van darkrides. Het park is er goed in, maar het is relatief wel een dure hobby. En het is ook niet altijd de beste investering voor parken”, zegt Pieter Cornelis, docent Theme park concepting & economics bij hogeschool Fontys in Tilburg. Volgens Cornelis zullen themaparken eerder voor een darkride kiezen dan pretparken. “Bij themaparken staat storytelling centraal. Zij willen een verhaal vertellen en daarmee hun positionering verbeteren. Zo kunnen ze hun thema benadrukken. Voor pretparken is dat minder interessant. Voor hen telt meer de directe ‘return on investment’ van de attractie; hoe lang duurt het voor ik mijn investering heb terugverdiend? Meer nog dan de themaparken en meer dan op het verhaal eromheen focussen pretparken zich op het ritsysteem. Wat vinden onze bezoekers leuk: een achtbaan, een waterbaan, een schommelschip?”
Vertrekken vanuit een thema
Pretparken kijken meer dan themaparken functioneler naar een attractie, stelt Pieter Cornelis. “Welk ritsysteem levert de gewenste g-krachten, het juiste fun-gehalte, de lekkere buikgevoelens? Natuurlijk zie je dat de attractieparken wel de kant op willen van de themaparken, dat ze steeds vaker hun nieuwe attracties een thema meegeven en een verhaal koppelen aan hun achtbaan of wildwaterbaan. Maar ze beginnen met het kiezen van een ritsysteem, waar themaparken vaak vertrekken vanuit een thema, bijvoorbeeld Symbolica, Arthur en de Minimoys of Ratatouille.
Lekker nat worden
Dat er veel vaker een achtbaan dan een darkride wordt aangekondigd, gebouwd en geopend laat zich volgens Pieter Cornelis gemakkelijk verklaren. “Darkrides zijn heel kostbaar. Symbolica kostte 35 miljoen. Je kunt je bovendien afvragen of het de beste investering voor de Efteling was. Ik vind dat er bijvoorbeeld niet zo veel waterattracties in het park zijn. We krijgen steeds meer warme dagen in ons land en juist op zulke dagen en in het zomerseizoen komen de meeste bezoekers. Die willen lekker nat worden! Het was een billijke strategie hoor, om weer een darkride te bouwen; de Efteling wil meer winterhard worden. In dat opzicht was Symbolica een goede keuze. Maar een grote waterattractie was ook niet verkeerd. Een combinatie van darkride en wildwaterbaan à la Splash Mountain in de Amerikaanse Disney-parken? Tja, dat zou geweldig zijn geweest!”
Echte themaparken
Een andere reden waarom er veel meer achtbanen dan darkrides bijkomen is omdat er niet zo veel themaparken zijn. “Disneyland, Efteling, Port Aventura, Europa-Park”, telt Cornelis hardop. “In de top-20 van de grootste Europese parken mag slechts iets meer dan de helft zich een themapark noemen. Buiten die top-20 zijn het voornamelijk pretparken. Een stuk of twaalf echte themaparken, dan houdt het in Europa wel op.”
Perfect afgewerkt
Is het gezien de hoge waardering die darkrides van het publiek krijgen niet vreemd dat er relatief zo weinig nieuwe darkrides gebouwd worden? “Darkrides worden inderdaad hooggewaardeerd, mits ze heel goed gedaan zijn. Zijn er houterig bewegende animatronics en bordkartonnen decors, dan beoordelen de bezoekers zo’n attractie op het ritsysteem. Dan worden ze niet ondergedompeld in het verhaal of thema, dan is zo’n belevenis niet ‘immersive’. Van zo’n darkride blijft dan weinig over. Er is geen indrukwekkende beleving, geen buikkriebels, niets. Wil een darkride een publiekslieveling worden, dan moet die perfect zijn afgewerkt, anders is de attractie bij voorbaat mislukt. De kans dat een darkride het hoge afwerkingsniveau niet haalt is – ook gezien de kosten – groot. Dan heb je een matige kwaliteit darkride en had je voor hetzelfde geld beter kunnen kiezen voor een achtbaan. En inderdaad, veel parken willen dat risico niet lopen en kiezen daar ook voor.”
Gouden deurklinken
Het oog voor detail is bij een darkride essentieel, benadrukt Pieter Cornelis nogmaals. “En dat is schrikbarend duur. Als er in het ontwerp gouden deurklinken zijn ingetekend, kiezen parken om kosten te besparen nog wel eens voor zilveren. ‘Dat ziet geen mens’, is de redenering daarachter. Maar het is een ‘silent killer’. Want in zulke details zit het slagen of falen van een darkride. Parken denken nog wel eens dat het een simpel kunstje is: ze zetten in een loods krakkemikkige animatronics in decors van hardboard en denken zo het verhaal van het wilde westen te kunnen vertellen. Maar zo werkt het niet! Een écht goede darkride kost tientallen miljoenen, voornamelijk ook door alle zorgvuldige details. Jazeker, parken die dat wél goed doen zitten inderdaad in de eredivisie. Ik zou zelfs zeggen: de Champions League!
Darkride heeft het moeilijk
Darkrides zijn extreem duur, met darkrides lopen parken een groter risico dan andere attracties, moeten we ervoor vrezen dat dit attractietype langzaam uitsterft? Moeten we een actiegroep oprichten voor het behoud van de darkride? Cornelis lacht. “Nee hoor, dat hoeft niet. De darkride heeft het wel moeilijk; je ziet een consolidatie op dat terrein. Dat komt mede doordat grote parkenketens – met uitzondering van Disney en Universal – harder inzetten op de directe ‘return on investment’ en daarom geen darkrides bouwen, of veel minder gedetailleerde. Het oog hebben voor detail staat wel onder druk. Er zijn echter goede initiatieven, kijk naar de Efteling. Maar of het rendabel blijft, is afwachten.”
Dure les
Een goede darkride staat volgens Pieter Cornelis in dienst van het verhaal, niet van de techniek. En daar gaan in zijn ogen veel – overigens goedwillende – parken de mist in. “Ik geloof niet in de ‘immersive tunnels’ die Bobbejaanland en Movie Park Germany (The Forbidden Caves en The Lost Temple) bouwden. Daarbij is teveel de techniek leidend, en er is later een verhaal aangehangen. Hetzelfde gaat op voor de trend met Virtual Reality-brillen. De capaciteit is te laag en de sociale contacten ontbreken. Dat gaat het niet worden. Een goede darkride draait om betekenisgeving: zet een sterk verhaal neer en zoek daar de passende techniek bij. Bij De Vliegende Hollander in de Efteling ging dat laatste fout. Dat was een dure les; die fout maakt het park nooit meer. Bij Symbolica zit dat nu wel snor!”
► Darkrides, driedimensionaal en multimediaal
2017/2018 © Tekst: Adri van Esch – Foto’s: Stijn Hazen, Christian Lambert Photography en Jason M. Ramos (Flickr c.c.), Efteling, Europa-Park
