Limburgse lichttovenaars

Gierend van plezier richten twee meisjes hun toverstafje nog een keer op de heks in het Toverhuis van Toverland. De led-straal in de magische stokjes zorgt er voor dat de toverkol tevoorschijn komt en terloops een scheetje laat. Hilariteit alom. Met het stafje kunnen de meisjes nog veel meer effecten in het huis in het Limburgse Sevenum in werking stellen: een pot op het vuur begint te koken, er komt een kikker uit de regenton gekropen, het bed gaat bewegen, kristallen veranderen van kleur en de deksel van een kist gaat klapperen.

Schietsysteem

De geavanceerde toverstafjes zijn afkomstig van Lagotronics uit Venlo. Oprichter en eigenaar Carlo Görtjes herinnert zich nog waar de deal met het amper twintig kilometer verderop gelegen Toverland tot stand kwam. “Aan de andere kant van de oceaan, in Orlando”, glimlacht hij. “We hadden een systeem bedacht waarbij bezoekers van attractieparken met sensoren in geweertjes allerlei doelen kunnen raken. Er gaan dan figuren en decorelementen werken en men kan punten verdienen. We noemden het nieuwe product LagoTrig. Dat ‘trig’ komt van ‘trigger’, Engels voor trekker van een geweer of pistool. Maar ook van ‘trigger off’, het in werking zetten van acties en reacties. We bedachten het systeem omdat de Duitse keuringsinstantie TÜV geen laserstralen meer in de geweren wilde; dat was gevaarlijk voor de ogen van de bezoekers. Wij werkten met ongevaarlijk led. In 2002 werd ons schietsysteem voor het eerst ingebouwd in Robot Rescue, een darkride in het vrij snel ter ziele gegane Space Park in Bremen. Daar ligt de basis van LagoTrig. Daarna volgden twee attracties in Spaanse parken: El Laberinto del Minotauro in Terra Mítica en Capitán Balas in Isla Mágica.”

Abenteuer Atlantis

In 2005 kwam er een opdracht van Europa-Park voor Abenteuer Atlantis. Reizigers kunnen in de verzonken stad Atlantis schieten op 95 targets; kleine oplichtende doelen, ingebouwd in het decor, die van kleur veranderen zodra ze geraakt worden. In de open duikbootjes zijn in totaal 122 geweren gebouwd waarmee led-stralen richting targets kunnen worden geschoten. Görtjes: “De scores van iedere berijder worden bijgehouden op displays in het karretje, maar zijn ook te zien op een groot bord bij de uitgang. Voor het Duitse park ontwikkelden we Trig2, waarbij het schietsysteem is geïntegreerd in een eigen show control programma waarmee alles aangestuurd wordt: beweging, licht, geluid, effecten, alles.”

7.400 kilometer verder

Terug naar Limburg. Of eigenlijk Orlando. Want daar werd het idee geboren om LagoTrig in toverstafjes te bouwen. “Grappig eigenlijk”, lacht Carlo, “Toverland en Lagotronics liggen een kwartiertje van elkaar verwijderd, maar het plan voor het Toverhuis ontstond 7.400 kilometer verderop, in Florida. Op de IAAPA-beurs in Orlando. Jean Gelissen en Caroline Kortooms – eigenaar en directeur van het park – zagen het toverstafje dat wij ontwikkeld hadden voor een tentoonstelling in het Limburgs Museum in Venlo. Zij hadden nog een huis in een van de speelhallen van hun park waar ze iets mee wilden. Dat werd het Toverhuis.” De mogelijkheden van LagoTrig bleken groot: het kon niet alleen ingebouwd worden in toverstafjes of pistooltjes, maar ook in bijvoorbeeld fotocamera’s en potloden.

Led-potloden

“Het systeem is ook heel geschikt voor kleinere parken en leent zich goed om bestaande attracties te upgraden”, vertelt Görtjes. “Neem Potts Park in het Duitse Minden. Een relatief klein park waar we de attractie Buntstift – een acht meter hoge toren in de vorm van een potlood met tweepersoons stoeltjes – voorzagen van led-potloden. De ene berijder trekt het stoeltje met een takelconstructie omhoog, de ander had eigenlijk niks te doen. Nu kan de tweede gast schieten op oplichtende doelen in bomen rondom de toren. De scores worden bijgehouden op een display bij de attractie, die helemaal geautomatiseerd is. Bij Buntstift staan geen operators.”

Upgraden van attracties

LagoTrig is een succes. In Legoland in het Deense Billund werd de darkride The Temple uitgerust met de vriendelijke pistolen uit Venlo en in het Italiaanse Gardaland kreeg de Ramses-attractie een make over met LagoTrig-geweren. Bobbejaanland voorzag de in verval geraakte attractie El Paso van nieuwe schietijzers en bewegende doelen, en Tivoli in Kopenhagen deed hetzelfde met Minen, een boottocht door een ondergrondse diamantmijn. “Dat is één van de huidige trends”, zegt Carlo Görtjes. “Het upgraden van bestaande attracties. Met onze systemen kan dat perfect. Darkrides kunnen interactief worden gemaakt en dat geldt zelfs voor achtbanen. Daar kunnen muziek- of rookeffecten worden ingebouwd of vibrerende stoelen.”

Achtbanen met effecten

Zelfs watereffecten in rollercoasters zijn mogelijk: voor waterpark Yas Waterworld in Abu Dhabi bouwde Lagotronics in een hangende achtbaan van Vekoma waterbommen en -pistolen in. “Berijders kunnen onderweg twee keer vijf liter water droppen op de toeschouwers”, vertelt Carlo, “maar ze kunnen zelf ook natgespoten worden. Met het ontwikkelen van dit systeem zijn we twee jaar bezig geweest. Ook dichter bij huis hebben we een achtbaan voorzien van effecten: de treinen van achtbaan Speed of Sound in Walibi Holland werd door ons voorzien van een audio-installatie waarbij tijdens de rit de muziek exact wordt getimed met de baan. Dat gaf deze bestaande attractie een heel nieuwe dimensie en ritbeleving.”

Discobeurs

Lagotronics zag zelf het licht in 1979. Het bedrijf werd opgericht door Frans Lamberts (de ‘La’ in Lagotronics) en Carlo Görtjes (‘go’). Het tweetal trok als dj’s met een drive-in show door Zuid-Nederland. “Mijn ouders hadden een drogisterij annex optiek en wilden graag dat ik hen zou opvolgen in de zaak”, vertelt Carlo Görtjes, die destijds als Uncle John achter de draaitafels stond. “Maar mijn passie lag daar helemaal niet. Die lag bij techniek, geluid en licht. Op de campings en in de zalen waar we draaiden, vroeg men of we ook geluid- en lichtinstallaties konden verzorgen. In 1985 stonden we op de Discobeurs in Hilversum, waar ik met een decorontwerper van Joop van den Ende sprak. Daar vloeide onze eerste opdracht voor televisie uit voort: we leverden onze Tubelights – snoeren met lichtjes – voor de traptreden van de Soundmixshow.”

Staatsloterijshow

Eind jaren tachtig begon John de Mol met de Staatsloterijshow. “Voor die televisieshow maakten wij gigantische elektronische spellen”, vertelt Görtjes (foto). “En nog steeds zie je producten van ons in de bekendste televisieprogramma’s, waaraan we nu werken via onze partner Soulmates: The Voice, Miljoenenjacht, 1 tegen 100, X-Factor. En in geliefde musicals: Tarzan en Beauty and the Beast bijvoorbeeld. Lagotronics was het eerste bedrijf dat led’s in decors bouwde. Ik ben altijd iemand geweest die ver vooruit dacht: ik wilde steeds de allernieuwste technieken, ik had daar een goede neus voor. Of het nu ging om geavanceerde stemsystemen voor televisiequizzen, wireless lichtbesturing in bewegende decorstukken of realtime gametechnieken in darkrides.”

Interactieve 3D-games

Carlo Görtjes had snel in de gaten dat videogames in darkrides de toekomst zouden worden. “We maakten al heel vroeg gebruik van gametechnieken en lopen daarin voorop.” Görtjes legt het principe van de interactieve 3D-games uit: “Je hebt allereerst de layered techniek: dan worden er meerdere lagen film over elkaar heen vertoond. Bezoekers in een attractie schieten dan op een scherm. Als de straal uit het pistool gedetecteerd wordt, zorgen meerdere filmlagen dat er bijvoorbeeld een explosie komt. Een tussentechniek is als er een film als achtergrond wordt gebruikt en daarvoor 3D-animaties worden geprojecteerd.”

Ballen worden dartpijltjes

Lagotronics heeft nu een nieuw product dat nog een stapje verder gaat. “We bieden een realtime game engine aan voor in attracties. Daar speel je thuis ook mee, dus waarom in een attractiepark niet? Er komen geen films meer aan te pas, alles wordt driedimensionaal en in realtime gegenereerd vanuit de computer. We noemen het LagoTrig MD: Multiple Dimensions. Het voordeel is dat we uiterst realistische zaken kunnen inbouwen – zoals zwaartekracht – en heel snel voorwerpen kunnen laten wisselen. Ballen worden plots dartpijltjes en de doelen veranderen razendsnel van hutjes en bomen in tanks en vliegtuigen. Er is geen vast script, dus een ritje is nooit hetzelfde.”

Onder de zeespiegel

Zo blijft Lagotronics zich ontwikkelen. Met nieuwe productlijnen, zoals LagoTrig MD en LagoPowr. Daarbij wordt de voeding voor licht, geluid of effecten volledig aan boord van het voertuig verzorgd. Kabels zijn daardoor overbodig. Handig voor achtbanen of attracties met water. In Legoland Windsor, vlakbij Londen, installeerde het Limburgse bedrijf een variant van LagoPowr in de onderzeeërs van de nieuwe attractie Atlantis Submarine Voyage. Dankzij de vernuftige energievoorziening krijgen de bezoekers door middel van audio-, video- en led-effecten het idee echt onder de zeespiegel te varen.

Guitige karakters

Het bedrijf ontwikkelt zich ook op een sterk opkomende markt als Azië: op de Filipijnen is Lagotronics Philippines gevestigd. Daar werken – naast de veertig medewerkers in Venlo – nog eens 25 mensen. Görtjes: “We zijn al vier jaar betrokken bij een groot amusementspark op het Chinese eiland Macau. Het is een complex project, helemaal gericht op kinderen en gebaseerd op videogames. De technische engineering gebeurt hier – de Aziaten staan op Europese kwaliteit – en de mechanische engineering vindt plaats op de Filipijnen, tegen een fractie van de kosten in het westen. We werken daar nauw samen met het bedrijf ThemeBuilders; we zitten in hetzelfde pand. Zij maken decors en animatronics. Waarvoor wij dan weer de techniek verzorgen. Zo zijn bijvoorbeeld de Dwervels in Toverland ontstaan. De guitige karakters zijn in Sevenum ontworpen, bij ThemeBuilders gemaakt en door ons voorzien van de innerlijke mechanieken.”

Professionele hobbyisten

“Toen ik een vestiging op de Filipijnen wilde openen, verklaarden mensen me voor gek”, glimlacht Carlo Görtjes. “Net zoals toen ik een half miljoen gulden investeerde in de ontwikkeling van stemsystemen op televisie. Maar net zoals je creatief en zakelijk moet zijn, moet je ook wel een beetje zot zijn. Anders kun je dit niet doen. Mijn filosofie is: we leveren kwaliteit en altijd de nieuwste technieken. Daarmee zijn we groot geworden in de televisiewereld en gaan we ook tot de top behoren in de attractieparkenbranche. En we doen alles met passie. Noem ons gerust professionele hobbyisten.” •