Als je aan het eind van Main Street U.S.A. het kasteel ziet staan, weet je: ik ben in Disneyland! Die ervaring kun je op zes plekken ter wereld opdoen. Er zijn zes Disneylanden, met ieder een eigen kasteel. En het kasteel is er in vijf verschillende variaties. Dit zijn de wereldberoemde, magische sprookjeskastelen van Disney.
Entree van Fantasyland
Disney is heer en meester van de kastelen. De iconen van de zes Disneylanden behoren tot de meest gefotografeerde gebouwen ter wereld. Een bezoek aan Disneyland is niet compleet zonder minstens één selfie met het kasteel. In het allereerste kasteel had Walt Disney zelf nog de hand. Hij bedacht dat elk themagebied in zijn park een ‘wienie’ moest hebben, een opvallende, al van ver zichtbare blikvanger die op mensen zou werken als honing op bijen. Voor themagebied Fantasyland moest dat het kasteel van Doornroosje worden. In de eerste tekeningen stond Sleeping Beauty Castle nog achterin Fantasyland. Op het ommuurde voorplein stonden de attracties. Later haalde de meester het kasteel naar voren; het werd de entree van Fantasyland. De attracties kwamen achter het kasteel. En zo geschiedde dat in alle vijf Disneylanden die na de opening van het origineel in 1955 over de hele wereld werden gebouwd.
Blikvangers
Het kasteel dat Walt nog zelf bedacht behoort weliswaar tot één van ’s werelds bekendste gebouwen, het is echter heel bescheiden van omvang. De hoogste toren steekt niet meer dan 23 meter de lucht van Californië in. Zestien jaar later kreeg het Magic Kingdom in Walt Disney World een kasteel dat liefst 55 meter hoog is. In Tokyo Disneyland staat een haast identieke kopie van dit kasteel. Het Château de la Belle au Bois Dormant in Disneyland Paris meet 43 meter en de blikvanger in Hong Kong Disneyland is bijna 51 meter hoog. Het kasteel van Shanghai Disneyland is het hoogst: ruim 59 meter. Disney is heer en meester van de kastelen; dit zijn ze van hoog naar laag.
Enchanted Storybook Castle in Shanghai Disneyland
59 meter
De grootste toren van het Enchanted Storybook Castle in Shanghai Disneyland is ruim 59 meter hoog. Niet alleen dat maakt het kasteel in het Chinese Disneyland het grootste ter wereld, ook qua oppervlakte stelt het gebouw in Shanghai alle andere sprookjeskastelen van Disney in de schaduw. Het in 2016 geopende bouwwerk heeft meerdere verdiepingen. Op één van de etages is een permanente meet & greet ingericht. Daar kunnen de gasten met diverse Disney-hoogheden op de foto. Een andere verdieping biedt plaats aan een Bibbidi Bobbidi Boutique, een plek waar meisjes zich kunnen laten omtoveren tot een prinses-voor-één-dag.
Het Enchanted Storybook Castle in Shanghai is niet genoemd naar één prinses, zoals Doornroosje in Disneyland Paris en Assepoester in het Magic Kingdom in Florida, maar gewijd aan alle Disney-prinsessen. Op de hoogste torenspits staat een gouden pioenroos. De pioenroos is weliswaar niet de officiële bloem van de Republiek China – dat is de Chinese pruim of pruimenbloesem – maar wordt door veel Chinezen wel zo gezien. De imagineers maakten niet de fout die in Parijs en Hongkong wel gemaakt werd, dat Disneyland te Amerikaans is. Shanghai Disneyland werd ‘Authentically Disney and Distinctly Chinese’, en de pioenroos op zestig meter hoogte is daar één van de voorbeelden van.
Het sprookjeskasteel huisvest de finale van de boottocht Voyage to the Crystal Grotto. De sloepen varen eerst door Fantasyland. Onderweg komen de bezoekers langs kleurrijke tableaus met onder meer Aladdin, Mulan en Belle. Aan het slot vaart de boot door het kasteel, een primeur voor een magisch koninkrijk. Op de bovenste verdieping van de blikvanger van Shanghai Disneyland is restaurant Royal Banquet Hall gevestigd. Voor het kasteel is een openluchttheatertheater gecreëerd. Shows die daar opgevoerd worden hebben het indrukwekkende kasteel als decor. Het amfitheater is ook een perfecte locatie om de licht- en vuurwerkshow van Disney’s nieuwste magisch koninkrijk te bekijken.
► Shanghai Disneyland is anders
Cinderella Castle in Magic Kingdom
55 meter
Het 55 meter hoge Cinderella Castle in Magic Kingdom is voor Amerikanen – die wonen in een land waar geen prachtvolle historische kastelen staan – bijna een heiligdom. Toen het park in 1996 ter ere van zijn 25e verjaardag het kasteel omtoverde tot een gigantische taart gedecoreerd met snoepjes en lollies regende het klachten. Daar hadden de bedenkers van deze verjaardagsverrassing niet op gerekend. Ze hadden kosten nog moeite gespaard voor de transformatie, ruim 16.000 liter verf gebruikt en bijna 350 meter opblaasbaar glazuur op de torens aangebracht. Maar de Amerikanen haatten het; ze wilden niet op de foto voor een ‘onbekend’ kasteel, ze wilden ‘the real thing’!
Sinds de opening van het Magic Kingdom in Florida is het kasteel van Assepoester een iconisch bouwwerk geworden. Het duurde achttien maanden om het ranke gebouw te voltooien. Het is niet, zoals op het eerste gezicht lijkt, gebouwd met grote steenblokken, maar volledig gefabriceerd van staal en beton dat voorzien is van een laag glasvezel. Het gerucht gaat dat Cinderella Castle in Walt Disney World kan worden ontmanteld tijdens een orkaan, een natuurfenomeen waar Florida regelmatig mee te kampen heeft. Dat hardnekkige gerucht is echter onjuist. Wel is het kasteel zo ontworpen dat het orkanen kan weerstaan. Het bouwwerk heeft zelfs niets te vrezen van een tropische orkaan van categorie 3, waarbij windstoten met windkracht 12 kunnen voorkomen.
Cinderella Castle herbergt een ‘geheime’ suite waarin bezoekers heel soms als verrassing worden uitgenodigd te verblijven. De suite was ontworpen voor Walt en zijn gezin. Zij zouden in de luxe kamer kunnen overnachten als ze het park in Florida bezochten. Walt overleed ver voordat het kasteel werd gerealiseerd, maar de suite werd toch gebouwd. De muren op de begane grond van het kasteel zijn versierd met uitbundige mozaïeken die het verhaal van Assepoester vertellen. Op één van de mozaïeken – waaraan meer dan twee jaar is gewerkt – kijken de gemene stiefzusters van Assepoes toe hoe zij het glazen muiltje past. De ene zus heeft een rood gezicht – rood van woede – de andere een groen – groen van jaloezie. In het deftige kasteelrestaurant Cinderella’s Royal Table bevinden zich meer dan veertig wapenschilden. Elk schild vertegenwoordigt iemand die een belangrijke rol heeft gespeeld binnen The Walt Disney Company. Zo is een van de wapenschilden opgedragen aan Roy Disney senior, de oudere broer van Walt.
► Fun facts uit Walt Disney World
Cinderella Castle in Tokyo Disneyland
55 meter
Toen de imagineers van Disney begin jaren tachtig werkten aan Tokyo Disneyland kregen zij een belangrijke eis mee: het Japanse park moet zoveel mogelijk lijken op het Magic Kingdom in Florida. In tegenstelling tot Disneyland bij Parijs – waar de Fransen hun neus ophaalden voor de in hun ogen te Amerikaanse uitstraling – en tot Shanghai Disneyland – waar heel veel Chinese elementen in het ontwerp werden gestopt – wilden de Japanners een kopie van het park bij Orlando. Japanners adoreren de Verenigde Staten, vandaar de wens van de Oriental Land Company, die het themapark bij Tokio bekostigde. Daarom is ook het kasteel in Japan nagenoeg volledig identiek aan Cinderella Castle in Walt Disney World.
Aan de buitenzijde onderscheidt het kasteel in Japan zich nauwelijks van dat in Florida. Na de renovatie in 2020 heeft het icoon van het Magic Kingdom een lichtroze gloed, helblauwe torenspitsen en gouden versieringen gekregen. Het kasteel in Tokyo Disneyland werd in 2006 iets grijzer geverfd dan zijn tweeling aan de andere kant van de oceaan. De grotere verschillen bevinden zich vooral binnen. In Florida kunnen bezoekers uitsluitend de mozaïeken bekijken, in Tokio is er een attractie in het gebouw. Tot 2006 was er de Cinderella Castle Mystery Tour, een walk-through met de Disney-schurken als gastheren en -vrouwen. Sinds 2011 huist in het kasteel een andere attractie die te voet kan worden bekeken: Cinderella’s Fairytale Hall. Al dwalend door het kasteel ontdekken gasten aan de hand van schilderijen, diorama’s en objecten het klassieke verhaal van Assepoester.
Castle of Magical Dreams in Hong Kong Disneyland
51 meter
Oorspronkelijk bungelde het kasteel van Hong Kong Disneyland onderaan dit lijstje: de blikvanger van het Chinese themapark was een replica van Sleeping Beauty Castle in Disneyland in Anaheim. Net als in Californië was het kasteel in Hongkong slechts 23 meter hoog. In 2016 kondigde het Disney-park op Lantau-eiland aan een nieuw kasteel te bouwen; het was voor het eerst dat Disney een bestaand kasteel verving door een nieuw exemplaar. Op 21 november 2020 werd het bijna 51 meter hoge Castle of Magical Dreams voor het publiek onthuld.
Het nieuwe kasteel werd om het bestaande kasteel heen gebouwd. In totaal heeft de nieuwe versie dertien torens. Elke toren heeft zijn eigen kenmerkende karakter en is gewijd aan een Disney-prinses of -heldin: Tiana, Aurora, Ariel, Mulan, Jasmine, Sneeuwwitje, Moana, Assepoester, Merida, Pocahontas, Belle, Rapunzel en Anna en Elsa uit Frozen. Hun torens zijn te herkennen aan persoonlijke patronen, kleuren en de gouden ornamenten bovenop de spits. Zo heeft de toren van Sneeuwwitje een gouden appel op de spits en staan op andere torens het aapje Abu uit de tekenfilm Aladdin, het draakje Mushu uit Mulan en de pijl en boog van Merida.
De prinsessen komen ook terug in muurschilderingen in het kasteel. Assepoester is te zien tijdens een ballonvaart over haar koninkrijk, prinses Aurora is bezig met valkerij en Ariel trotseert de zeeën op een zeilboot. Als eerbetoon aan het oorspronkelijke kasteel van Doornroosje sprenkelen de drie goede feeën Flora, Fauna en Merryweather lichtgevend elfenstof over de centrale doorgang van het kasteel, die leidt naar een rotonde met negenduizend dansende lichtpuntjes.
Waar bij de andere kastelen Disney zich vooral liet leiden door de kastelen en paleizen in Europa, werd daar in Hongkong bewust van afgeweken. Bij het Castle of Magical Dreams werd een mix aan architecturale stijlen toegepast. Vanwege het warme, vochtige klimaat in Hongkong kon er geen echt hout worden gebruikt; dat is te gevoelig voor schimmels. Alle elementen in het kasteel die gemaakt lijken van hout zijn in werkelijk gesneden uit gips en voorzien van een hout-look. Het Magische Dromenkasteel van Hong Kong Disneyland heeft een openluchttheater voor de poorten. Het indrukwekkende bouwwerk vormt het decor voor shows, zowel overdag als ’s avonds. Achter het kasteel ligt een natuurlijke heuvel die zorgt voor een unieke, groene achtergrond.
► Vernieuwd kasteel in bestaand Disneyland is unicum
Le Château de la Belle au Bois Dormant in Disneyland Paris
43 meter
Sleeping Beauty Castle, of in goed Frans: Le Château de la Belle au Bois Dormant, is het meesterstuk van Disneyland Paris. Het is niet alleen de toegangspoort tot Fantasyland, maar ook het centrale focuspunt en het hart van het hele park. Overal is het 43 meter hoge bouwwerk te zien. De hoogste toren is 16,8 meter hoog en weegt 15 ton. Een ophaalbrug voert bezoekers door de toegangspoort in de grijze verdedigingsmuur naar de elf meter hoge ridderzaal. Drie gebrandschilderde ramen en stenen ‘bomen’ die de gewelven dragen domineren de hal. Een wenteltrap komt uit op de Galerie de la Belle au Bois Dormant.
Op deze statige overloop vallen vooral de glas-in-loodramen op. Die zijn gemaakt onder leiding van de Engelse specialist Peter Chapman, die ook heeft gewerkt aan de ramen van de Notre Dame en Westminster Abbey. Chapman was al over de 80 toen hij voor de klus in Disneyland Paris werd gevraagd. Hij zei toch ‘ja’, omdat hij één keer in zijn leven glas-in-loodramen wilde maken die mensen een glimlach ontlokken in plaats van de serieuze, plechtige ramen die hij voor kerken en kapellen had gemaakt.
Le Château de la Belle au Bois Dormant moest vooral een heel sprookjesachtig en fantasierijk kasteel worden, om af te steken bij de vele kasteel die Frankrijk heeft. Bij het ontwerp werd enerzijds gekeken naar de vele historische gebouwen in het Franse landschap en anderzijds naar de rijke illustraties in het boek Les Très Riches Heures du Duc de Berry uit 1411. Het gebedenboek staat vol miniaturen die zijn vervaardigd door de gebroeders Johan, Paul en Herman van Limburg. Architect I.M. Pei, bekend van onder meer de piramide bij het Louvre, adviseerde de imagineers dat boek te gebruiken als inspiratiebron. De ontwerpers lieten zich ook leiden door de ranke vorm van Mont Saint-Michel in Normandië, door de boomvormige kolommen in het Parijse kerkje Saint-Séverin en de raampartijen van het kasteel in Chaumont-sur-Loire. Het dak met de kleine elkaar overlappende dakpannetjes is gekopieerd van de Hospices de Beaune in Bourgondië. Wie goed kijkt, ziet dat sommige dakpannen het bekende Mickey-hoofd vormen.
In het droomkasteel liggen twee sprookjesachtige winkeltjes: La Boutique du Château en Merlin l’Enchanteur. In het laatste boetiekje kan men afdalen naar de kerker van de draak. De 24 meter lange en ruim tweeduizend kilo wegende draak was een idee van Tony Baxter, hoofdontwerper van Disneyland Paris. “Ik was als kind ontzettend onder de indruk van de draak in de film The 7th Voyage of Sinbad, uit 1958″, vertelt hij. “Bezoekers blijken het beest ook te waarderen: het staat in de top drie van belevenissen die de gasten zich herinneren.”
Het kasteel van Doornroosje was het eerste roze kasteel van alle Disney-parken. De kleur is bewust gekozen om af te steken tegen de vaak grijze luchten in de Marne-vallei. Voor het schilderwerk werd 1200 liter verf gebruikt, in veertien verschillende tinten roze. Net als in de andere Disney-parken is ook in Parijs het kasteel ‘heilig’. Disneyland gaf het kasteel twee keer een tijdelijke metamorfose. Eén keer bij het éénjarig bestaan van het pretpark in 1993. Toen werd om het kasteel een megagrote taart gebouwd. In 1997 kreeg het gebouw een make-over voor de tekenfilm The Hunchback van de Notre Dame (De klokkenluider van de Notre Dame), die toen in de bioscopen draaide. In beide gevallen regende het klachten van teleurgestelde bezoekers.
Bij de volledige renovatie in 2021 pakte Disney het anders aan: vijftien enorme dekzeilen op steigers onttrokken toen het kasteel aan het oog. De afbeeldingen op de zeilen vormden samen een perfect beeld van het echte kasteel, zodat de gasten een foto konden blijven maken van het meest bezochte kasteel van Frankrijk en Europa.
Op de stenen boog die het kasteel verbindt met de winkel La Chaumière des Sept Nains staat het wapen van de familie Disney. De voorouders van Walt woonden in Normandië toen het werd veroverd door de Engelse koning Willem I, in Frankrijk beter bekend als Willem de Veroveraar. De naam Disney is afgeleid van het dorp Isigny-sur-Mer dat verbasterd werd tot Isigny en later verengelst tot Disney.
► Fun facts uit Disneyland Paris
► Imagineer Tony Baxter maakte alles groter en mooier
Sleeping Beauty Castle in Disneyland
23 meter
Op deze lijst staat Sleeping Beauty Castle in Disneyland bij Los Angeles onderaan. Het is met een bescheiden 23 meter hoogte het kleinste kasteel van alle Disney-parken. Maar eigenlijk hoort het kasteel van Doornroosje in Anaheim helemaal bovenaan te staan; het is immers het allereerste Disney-kasteel dat gebouwd werd. Het zette de toon en de standaard voor alle volgende kastelen in de Disney-parken. Sleeping Beauty Castle is ook het enige kasteel waar Walt Disney zelf de hand in heeft gehad. Hij deed inspiratie voor zijn ‘wienie’ op bij kasteel Neuschwanstein, de waar geworden droom van de excentrieke koning Ludwig II in de Duitse deelstaat Beieren. Wie beelden van de twee kastelen naast elkaar legt, ziet de grote overeenkomsten.
Nóg een reden waarom het in grootte slechts bescheiden kasteel van Disneyland bovenaan de lijst hoort te staan: het is één van de meeste gefotografeerde gebouwen ter wereld! Het romantische kasteeltje staat tussen toppers als de Eiffeltoren, het Empire State Building en de Big Ben. In 2017 constateerde Instagram zelfs dat het fotogenieke kasteel van Disneyland met zijn lichtroze tinten en elegante blauwe torentjes het meest geüploade bouwwerk op de foto-app was. Disney heeft er zelf voor gezorgd dat alle kastelen geliefde foto-objecten zijn, niet alleen door het overweldigende uiterlijk, maar ook door de plaatsing van het bouwwerk. Alle kastelen in Disney-parken zijn met de voorkant naar het zuiden gericht. Zo pakt elke façade het meeste zonlicht mee en is elk Disney-kasteel een waar fotomodel.
Walt Disney bracht in januari 1959 zijn avondvullende tekenfilm Doornroosje in de bioscopen, maar het kasteel in zijn themapark dateert al van 1955. De eerste schetsen voor de succesfilm waren al wel gemaakt, dus Walt kon putten uit die ideeën voor zijn stenen versie in Anaheim. Voor het kasteel ligt een werkende ophaalbrug. Die is slechts twee keer opgehaald en neergelaten: eenmaal bij de opening van Disneyland op 17 juli 1955 en eenmaal bij de opening van het compleet vernieuwde Fantasyland op 26 mei 1983.
Om het kasteel groter te laten lijken dan het daadwerkelijk is, is ‘forced perspective’ toegepast. De stenen onderaan het bouwwerk zijn groter dan die bovenin, waardoor er diepte ontstaat en de torens hoger lijken. Ook door te spelen met kleuren kon men het oog van de bezoekers misleiden: onderin werden pure roze tinten gebruikt, naar boven toe werd blauw aan de verf toegevoegd, wat de torens optisch langer maakt. Het blauw op de kasteeltorens was de favoriete kleur van Walt Disney. Vooral de mooie overgang van de torenspitsen naar de blauwe lucht beviel hem. Als eerbetoon aan de meester is in elk van de vijf latere Disney-kastelen het geliefkoosde blauw van Walt verwerkt.
De eerste twee jaar na de opening van Disneyland was de doorgang onder het kasteel afgewerkt met niet meer dan houten schotten. Er was geen geld meer om een mooie entree naar Fantasyland te maken. In 1957 werden de houten schuttingen verwijderd en werd de Sleeping Beauty Castle Walkthrough aangelegd, een sfeervolle, schemerige wandelgang waarin diorama’s het verhaal van Doornroosje vertellen.
► De 15 briljanten favorieten van Disneyland
► Disney over de hele wereld
2021 © Tekst: Adri van Esch – Foto’s: Adri van Esch, Disney
