“Persoonlijk had ik mijn twijfels. Maar ik wist dat ik het voor Walt moest doen, want als ik het niet gedaan had, zou hij me de hel bezorgen bij mijn sterven.” Roy Disney was in de jaren zestig sceptisch over het succes van Disney World, het nieuwe troetelkindje van Walt aan de oostkust van de Verenigde Staten. Toch pakte hij de leiding op over het megaproject in Florida nadat Walt in december 1966 overleed.
Een jaar eerder – op 15 november 1965 – brachten Walt en Roy hun plannen publiekelijk naar buiten. En hoewel Roy met zijn 73 jaar de pensioengerechtigde leeftijd al ver gepasseerd was, besloot hij vastberaden net zo lang te blijven werken tot de laatste droom van Walt werkelijkheid was geworden. Het team dat Walt voor zijn Disney World bij Orlando had gevormd, werd vanaf zijn dood geleid door zijn oudere broer Roy. De bouw van het Magic Kingdom, twee grote themahotels, twee golfbanen en een monorail op het immense terrein begon in 1969. Op 1 oktober 1971 opende Roy het complex. Hij besloot dat het niet Disney World zou heten – als tegenhanger van Disneyland aan de westkust – maar Walt Disney World. Als een eerbetoon aan de ideeën en het leven van Walter Elias Disney.
“Walt Disney World is a tribute to the philosophy and life of Walter Elias Disney… and to the talents, the dedication, and the loyalty of the entire Disney organization that made Walt Disney’s dream come true. May Walt Disney World bring joy and inspiration and new knowledge to all who come to this happy place… a Magic Kingdom where the young at heart of all ages can laugh and play and learn together.”
– De officiële openingsspeech van Roy O. Disney uitgesproken op Town Square in het Magic Kingdom-
Roy Oliver Disney stond zijn hele leven lang zijn jongere broer Walt terzijde als business partner en financieel raadgever. Al in 1923, toen ze samen de Disney Brothers Studio in Hollywood openden, was Walt de dromer en had Roy de niet altijd dankbare taak om uit te vinden hoe de fantasieën van zijn broer omgezet konden worden in klare bedrijfstaal. “Mijn taak is om Walt te helpen de dingen te doen die hij wil doen”, zei Roy eens over zijn rol. De daaropvolgende 43 jaar werkten Walt en Roy innig samen, maar ze redetwistten ook vaak met elkaar. Het hoogtepunt van hun tumultueuze maar succesvolle samenwerking was Walt Disney World.
Het verhaal van de zakenrelatie tussen de Disney-broers start in juli 1923, als Walt verhuist van Kansas naar Hollywood. Hij denkt daar een meer lucratieve markt aan te treffen voor het dan nog nieuwe fenomeen tekenfilms. Roy woonde al in Californië en bood zijn broer zijn hulp én tweehonderd dollar cash aan. Ze legden hun geld bij elkaar – Walt legde veertig dollar in – en leenden vijfhonderd dollar van een oom. Samen begonnen ze korte films te produceren; de start van de Disney Brothers Studio.
Met Walt als creatieve genius nam Roy de zakelijke kant van het jonge bedrijfje voor zijn rekening. Walt kwam steeds vaker in de media als de visionair achter de studio die hun beider naam droeg, Roy was de zachtaardig heer die de boeken bijhield en de schijnwerpers meed. Hun uiteenlopende persoonlijkheden en standpunten bepaalden wat uiteindelijk de Disney-organisatie werd.
De strijdlustige kant van hun broederlijke relatie kwam vooral naar voren als Walt een idee had dat Roy halfbakken of riskant vond. Op zulke momenten haalde Walt graag een anekdote uit zijn kindertijd op. Toen hij vier jaar was, vond hij een zakmes. Zijn oudere broer Roy greep het kleinood weg met de boodschap dat Walt nog veel te klein was voor zo’n gevaarlijk voorwerp. Als het zo uitkwam, plaagde Walt Roy daarmee. “Mijn hele leven lang al graai je dingen uit mijn handen”, treiterde Walt met een glimlach, maar zijn ondertoon was serieus.
Als een grapje maken geen effect had, stapte Walt over op een andere tactiek, die van vriendelijke manipulatie. Toen Walt in 1963 zijn akkoord gaf voor de aanschaf van een bedrijfsvliegtuigje, protesteerde Roy krachtig. In zijn ogen was het een speeltje van Walt. Op een vlucht naar Sun Valley in de staat Idaho nodigde Walt zijn broer uit in de cockpit en vroeg hem te helpen met navigeren. Dat werkte: Roy was overstag. Het speeltje delen maakte beide mannen gelukkig.
Ongekende loyaliteit
Roy was een goed zakenman, die absoluut oog had voor de talenten van zijn broer. De creatieve visie van Walt was echter niet altijd in het belang van de gezondheid van het bedrijf, vond Roy. Maar als Roy geloofde in een nieuw groot en risicovol project – zoals de studio in Burbank, de animatiefilm Sneeuwwitje en de zeven dwergen en voor een deel ook in Disney World – dan zette hij er zich volledig voor in. Roy’s loyaliteit voor het bedrijf was ongekend. Eigenlijk zou hij in 1958 met pensioen gaan, maar hij werkte nog tot halverwege de jaren zestig door, puur omdat het bedrijf hem nodig had.
Toen Roy toch écht dacht aan terugtreden, diende het Florida Project zich aan, het nieuwe, grote Disneyland aan de oostkust. Walt maakte zich zorgen om het opstarten van zo’n gigantisch project zonder de financiële expertise van zijn broer. Hij zette allerlei middelen in om Roy toch aan het werk te houden. Achteraf onnodig: Roy had al besloten nog minstens een jaar te blijven omdat het concept van Disney World hem zo aansprak.
Het artikel gaat door onder de foto
Na de dood van Walt eind 1966 zette Roy alle plannen voor een spoedige pensionering uit zijn hoofd. Hij focuste zich helemaal op het Florida Project, dat hij in 1965 samen met Walt en gouverneur Haydon Burns tijdens een persconferentie ontvouwde (foto). Volgens ooggetuigen werkte Roy harder dan hij ooit had gedaan. Toch bleef hij uitkijken naar zijn pensioen. “Als Walt’s droom klaar is”, zei hij tegen zijn vrouw Edna, “dan stop ik en laat ik het over aan de jongere garde.”
Het omtoveren van eindeloos moerasland in een magisch koninkrijk was een zware taak. Op een van de vele werkbezoeken aan Florida keek Roy naar de hemel en verzuchtte: “Walt, waar heb je me mee opgezadeld?” De oostelijke vestiging van Disneyland was inderdaad geen sinecure: op dat moment was het het grootste particuliere bouwproject ter wereld, waar ruim negenduizend mensen aan werkten. Op de dag dat Roy de openingsspeech uitsprak, had Walt Disney Productions (nu: The Walt Disney Company) vierhonderd miljoen dollar in het complex geïnvesteerd. Momenteel zou dat bijna drie miljard dollar zijn. ‘Bankier’ Roy wist dat het resort heel snel winst moest gaan maken, anders zou het bedrijf failliet gaan. Maar aan die dreiging besteedde Roy op 1 oktober 1971 geen woord. Wel aan Walt. “Hij was een echte genie”, loofde Roy op de feestelijke dag zijn jongere broer. “Creatief en met een grote vastberadenheid, doelgerichtheid en gedrevenheid.”
Het artikel gaat door onder de foto
Glorieus moment
Nadat Walt Disney World open was voor het publiek, maakte Roy eindelijk plannen voor zijn pensioen. Hij zou nog een half jaar werken om alles af te ronden en daarna een lange cruise naar Australië maken, samen met Edna. Maar nog geen drie maanden later, op 20 december 1971, sloeg het noodlot toe. Roy kreeg een zware hersenbloeding en overleed. Hij had – tot ieders grote schrik – gezien hoe de gasten wegbleven na de officiële opening. Maar hij was ook getuige van de enorme bezoekersstroom die op Thanksgiving Day het nieuwe themapark aandeed. Met kerstmis 1971 moest het pretpark zelfs tijdelijk gesloten worden omdat de aanloop te groot werd. Dat glorieuze moment maakte Roy helaas niet meer mee.
Zou Walt Disney World er geweest zijn zonder Roy? Het zou in ieder geval geen Walt Disney World hebben geheten. Want het was Roy die erop stond dat voor Disney World de voornaam van zijn broer zou komen te staan. Zodat iedereen zou weten wie de man achter deze waar geworden droom was. Roy O. Disney zelf kreeg een standbeeld in het Magic Kingdom; samen met Minnie Mouse zit hij op een bronzen bankje op Town Square. Toch kreeg hij voor zijn bijna bovenmenselijke aandeel in de totstandkoming van Walt Disney World te weinig erkenning. Onterecht. Want Walt was dan weliswaar de dromer, Roy was de bouwer. Daarom dopen wij Walt Disney World eenmaal, ter gelegenheid van het gouden jubileum, om tot Roy Disney World.
► Wat is Walt Disney World?
► Wat was er vóór Walt Disney World?
► Alle Disney-parken ter wereld
28 augustus 2021 © Foto’s: Disney, Brett Kiger, Adri van Esch
