Het begon in 1952 bescheiden met een Sprookjesbos met tien sprookjes. Maar ook al halverwege de vorige eeuw waren de ambities groot en de Efteling groeide snel uit tot het grootste, drukste en meest geliefde attractiepark van Nederland. Het pretpark bleef uitbreiden, vernieuwen en innoveren, zeven decennia lang. De geschiedenis van de Efteling in vogelvlucht.
DE JAREN VIJFTIG
De start van de Efteling ligt in de jaren vijftig van de vorige eeuw. In 1950 wordt Stichting Natuurpark De Efteling opgericht, met als één van de doelstellingen ‘de bevordering van het toerisme naar en binnen de gemeente’. Al in de jaren daarvoor waren er op de plek waar nu de Efteling gevestigd is recreatieve activiteiten mogelijk. In 1935 opende er een sport- en wandelpark, in 1936 kwamen er een draaimolen, glijbaan en ponybaan bij en in 1949 wordt er de tentoonstelling De Schoen georganiseerd.
Sprookjesbos
Op 11 mei 1951 – Eerste Pinksterdag – gaat de Efteling open en ruim een jaar later – op 31 mei 1952 – opent het Sprookjesbos. Het publiek vergaapt zich vol verbazing aan tien sprookjes, getekend door Anton Pieck en technisch mogelijk gemaakt door Peter Reijnders. Ook in het eerste decennium van zijn bestaan breidt de Efteling telkens verder uit. In 1953 komen er een café-restaurant, een openluchtzwembad en een roei- en kanovijver bij, in 1954 de nog steeds populaire traptreintjes en in 1956 een prachtige stoomcarrousel. Het Sprookjesbos wordt aangevuld met Hans en Grietje en De Rode Schoentjes. 1959 is het geboortejaar van Holle Bolle Gijs. De Papier hierrr-roepende afvalverslinder is nog steeds een geliefde inwoner van het pretpark in Kaatsheuvel.
► Alles over de Efteling in de fifties
DE JAREN ZESTIG
De grootste stap die in de jaren zestig wordt gezet is de opening van De Indische Waterlelies, een tot dan toe ongekende prestatie in thematisering, vertelkunst en enscenering. Op 3 mei 1966 gaat het indrukwekkende sprookje open voor het publiek. De schrijfster van De Indische Waterlelies, koningin Fabiola van België, komt op 21 juni 1967 zelf een kijkje nemen in Kaatsheuvel. Ze is in gezelschap van prinses Paola en haar drie kinderen: Filip, de huidige Belgische koning, Astrid en Laurent.
Huisje van Roodkapje
Het Sprookjesbos wordt in de zestiger jaren steeds voller: in 1960 wordt het huisje van Roodkapjes oma gebouwd, in 1962 komt in het sprookjesmuseum ‘het spiegeltje aan de wand’ te hangen en in 1964 kunnen de bezoekers De Dansende Dolfijn zien. In 1960 krijgt de Efteling een eigen bungalowpark: Het Kraanven, gelegen ten zuiden van het pretpark, en in 1969 komt er een ‘miniatuur stoomtreintraject’ rond een groot deel van het park.
► Alles over de Efteling in de sixties
DE JAREN ZEVENTIG
Het Diorama en het Spookslot – de jubileumattracties voor het vierde en vijfde lustrum van de Efteling – vormen de hoogtepunten van de jaren zeventig. Op 25 mei 1971 opent Els Pieck, de kleindochter van Anton, het Diorama. De driedimensionale miniatuurwereld achter glas, een levende prent van Anton Pieck, vindt een plaatsje in een hal achter de stoomcarrousel. De grootste nieuwe attractie in de zeventiger jaren wordt geopend in 1978: het 3,5 miljoen gulden (bijna 1,6 miljoen euro) kostende Spookslot. Het spannende geestenslot is het eerste project dat onder leiding van ontwerper Ton van de Ven wordt uitgevoerd.
Record
Anton Pieck doet een stapje terug. Het Spookslot is een groot succes: in 1978 wordt het recordaantal bezoekers van 1.449.078 genoteerd. Het Sprookjesbos wordt uitgebreid met een kabouterhuis, de holle kabouterboom, de Wolf en de Zeven Geitjes en Draak Lichtgeraakt. De Efteling ontvangt voor het eerst een internationale onderscheiding: in 1972 krijgt het park de Pomme d’Or voor zijn opzet, originaliteit en recreatieve functie.
► Alles over de Efteling in de seventies
DE JAREN TACHTIG
De jaren tachtig zijn spannend voor de Efteling: besloten is het park uit te breiden met snellere attracties die ook de wat oudere jeugd en jongvolwassenen aanspreken. Het park maakt een ommezwaai door niet alleen maar rustige, romantische belevenissen aan te bieden, maar voortaan ook spannende. Met de ‘Double Loop Corkscrew Bayern Curve’, een stalen achtbaan van de Nederlandse fabrikant Vekoma met een dubbele looping, een kurkentrekker en een overhellende scherpe bocht, voegt de Efteling de daad bij het woord.
Kolkende rivier
De bijna dertig meter hoge Python opent in 1981 en blijkt geen weggegooid geld: de Efteling trekt dat jaar vierhonderdduizend extra bezoekers. Het pretpark heeft de smaak te pakken. In 1982 beleeft weer een snelle attractie zijn primeur: schipschommel De Halve Maen zwaait tot 25 meter hoogte uit. Een jaar later, op 18 mei 1983, opent mr. Pieter van Vollenhoven de Piraña, een kolkende rivier met ronde boten aangelegd tussen indrukwekkende rotspartijen en gebouwen uit de cultuur van de Maya’s, Inca’s en Azteken.
Feestende poppen
Het kan niet op in de jaren tachtig: ook in de jaren daarna breidt het pretpark uit met grote attracties. In 1984 kunnen bezoekers een vrolijke reis over de wereld maken in Carnaval Festival, een darkride vol feestelijke, bontgekleurde poppen. In 1985 opent de Efteling de Bob, een achtbaan waarbij bobslees door een open ‘ijskanaal’ racen. In de ‘verboden stad’ Fata Morgana – de nieuwe aanwinst in 1986 – maken bezoekers een bootreis door een mysterieuze Oosterse wereld die wordt bevolkt door liefst honderdveertig computergestuurde poppen en ook slangen, kamelen, tijgers, krokodillen, een ezel en een hond.
Thaise tempel
Vanaf 1987 is de Efteling van verre al te zien als de 45 meter hoge Thaise tempel Pagode het luchtruim kiest. Tussen al deze grote aanwinsten door trakteert het park bezoekers ook nog op kleinere nieuwe aanwinsten: de Gondoletta, draaimolen Polka Marina, d’Oude Tuffer en de Trollenkoning in het Sprookjesbos.
► Alles over de Efteling in de eighties
DE JAREN NEGENTIG
Het in de jaren tachtig ingezette beleid van grote investeringen wordt in de decennia daarna voortgezet. Miljoenen gaan naar de geliefde en beeldbepalende parkiconen Droomvlucht, Het Volk van Laaf, Villa Volta, Vogel Rok, Het Huis van de Vijf Zintuigen en het Efteling Hotel. In 1990 maakt de grote speeltuin plaats voor het Lavenlaar, een grappig dorpje bewoond door de Laven. In vijftien huisjes met wonderlijke namen als het Lonkhuys, Loof- en Eerhuys, Lachhuys en Lariekoekhuys zijn de Laven bezig met hun dagelijkse bezigheden. Door het Lavenlaar loopt een monorail met slakken als voertuigen.
Houten achtbaan
In 1991 krijgt de Efteling Pegasus, een houten achtbaan met een lengte van 492 meter grotendeels boven de kanovijver gebouwd. Een jaar later zet de Efteling een nieuwe stap op het terrein van verblijfsrecreatie met de opening van het Efteling Hotel.
Feeërieke zweeftocht
Op 8 april 1993 gaan de deuren open van wat nog steeds de populairste attractie van het pretpark is: Droomvlucht, een feeërieke zweeftocht langs de fantasiewerelden van koning Oberon, trollen, gnomen en elfjes. Een andere publiekslieveling ziet in 1996 het licht: Villa Volta is een draaiend huis dat ervoor zorgt dat bezoekers niet meer weten wat onder en boven is. In 1998 gaat Vogel Rok rijden, een twintig meter hoge familieachtbaan in het donker, gethematiseerd rond de verhalen van Sinbad de Zeeman. Indrukwekkend is de meer dan 22 meter brede en negen meter hoge Vogel Rok die de ingang van het gebouw markeert.
Indrukwekkende entree
Net zo indrukwekkend is voortaan de entree van het park: het Huis van de Vijf Zintuigen heeft met een afmeting van 4.500 vierkante meter het grootste rieten dak ter wereld. Het Sprookjesbos wordt in de jaren negentig uitgebreid met Tafeltje Dek je, de stiefmoeder van Sneeuwwitje, Klein Duimpje, Repelsteeltje en De Chinese Nachtegaal, en in het laatste jaar van het decennium beleeft de Winter Efteling zijn première.
► Alles over de Efteling in de nineties
DE JAREN 2000 – 2009
Meteen na de eeuwwisseling lopen bezoekers voortaan over de brede Pardoes Promenade naar het hart van het park, waar ze kunnen kiezen of ze richting Marerijk, Reizenrijk, Anderrijk of Ruigrijk lopen. De vijftigste verjaardag viert de Efteling in 2002 met PandaDroom, een 4D-filmvoorstelling die in samenwerking met het Wereld Natuur Fonds is opgezet. De hoofdrollen in de film zijn weggelegd voor ijsbeer Ursula, zeeschildpad Aura en orang-oetan Oek. PandaDroom wordt op 19 juni 2002 door prins Bernhard geopend.
De Vliegende Hollander
De volgende grote attractie staat gepland voor 2006, maar gaat door technische tegenslagen pas in 2007 open. De Vliegende Hollander is een combinatie van walk-through, darkride, achtbaan en watercoaster met een splash. Bezoekers gaan in deze indrukwekkende attractie samen met kapitein Willem van der Decken terug naar de Gouden Eeuw, de tijd waarin de Verenigde Oost-Indische Compagnie zijn triomfen vierde. Tussen 2000 en 2009 wordt ook het Anton Pieckplein volledig vernieuwd en komen de sprookjes Raponsje, Het Meisje met de Zwavelstokjes en Assepoester naar het Sprookjesbos. Nieuw zijn ook het Efteling Theater en het knusse Efteling Museum. Op 11 december 2009 overnachten de eerste gasten in vakantiepark Efteling Bosrijk.
► Alles over de Efteling van 2000 tot en met 2009
DE JAREN 2010 – 2019
In 2010 wordt de plaats van Pegasus ingenomen door een nieuwe houten achtbaan, de dubbele racer Joris en de Draak. Op 1 juli mogen gasten voor het eerst een ritje maken in de 25 meter hoge baan. De bouwkosten voor Joris en de Draak bedragen twaalf miljoen euro. Op 7 april 2011 gaat Raveleijn open. In dit machtige openluchttheater wordt een show opgevoerd die mede bedacht is door de bekende kinderboekenschrijver Paul van Loon, over vijf kinderen die uitgroeien tot ruiters te paard. Een jaar later, in 2012, verrast de Efteling de gasten met nog een nieuwe show, een die zijn weerga in Europa niet kent. Aquanura is een spetterende watershow opgevoerd door liefst tweehonderd fonteinen. De voorstelling is een symfonie van water, licht, mist, kleur, muziek en vuur die bezoekers aan het eind van elke Efteling-dag betoverd naar huis laat gaan.
Dive coaster
In 2016 voegt het pretpark een nieuwe achtbaan aan het aanbod thrill rides toe: Baron 1898 is een ‘dive coaster’ waarop het voertuig een haast verticale duik naar beneden maakt. Die eerste vrije val eindigt 37,5 meter lager, waarna de passagiers op de ruim vijfhonderd meter lange baan ook nog tweemaal over de kop gaan.
Paleis der Fantasie
Voor het 65-jarig jubileum verrast de Efteling zijn bezoekers met Symbolica, Paleis der Fantasie. In sierlijke Fantasievaarders reizen gasten door de overvloedig gethematiseerde residentie van koning Pardulfus Domerano. Met een kostenplaatje van 35 miljoen euro is Symbolica de duurste attractie ooit door de Efteling gebouwd. In juni 2020 gaat de dubbele achtbaan Max & Moritz voor het eerst rijden. Max & Moritz is een ‘powered coaster’, een elektrisch aangedreven achtbaan. De attractie is gebaseerd op een bekend Duitse beeldgedicht over de twee kwajongens Max en Moritz.
Fabula
Tussen 2010 en 2020 worden ook talloze kleinere projecten opgepakt en uitgevoerd. PandaDroom krijgt een nieuwe film en een nieuwe naam: Fabula. Aan het Sprookjesbos worden De Sprookjesboom, De Nieuwe Kleren van de Keizer, Pinokkio en De Zes Zwanen toegevoegd. Parkicoon Python wordt afgebroken en helemaal opnieuw opgebouwd en gasten kunnen blijven logeren in een tweede vakantiepark: Het Loonsche Land.
► Alles over de Efteling van 2010 tot en met 2019
VANAF 2020
De start van het nieuwe decennium is slecht: in de jaren 2020, 2021 en 2022 moet de Efteling diverse keren de poorten verplicht sluiten vanwege de coronapandemie. Op de grens van 2020 en 2021 is het park zelfs een half jaar noodgedwongen dicht. Toch is er ook goed nieuws: de Efteling krijgt definitief groen licht om uit te breiden. En er openen nieuwe en vernieuwde attracties en eetgelegenheden. Meest opvallende nieuwigheden zijn de dubbele familieachtbaan Max & Moritz en het inclusieve Speelbos Nest. Monsieur Cannibale en het Avonturen Doolhof sluiten in september 2021 om plaats te maken voor Archipel en Sirocco. Op 1 december van dat jaar opent de nieuwe eetgelegenheid Bäckerei Krümel.
Voor 2022 dost de Efteling zich feestelijk uit: in dat jaar bestaat Nederlands bekendste pretpark zeventig jaar. Op de Speelweide staat een half jaar lang het pop-up sprookje Efteling Wonderland.
► Alles over de Efteling vanaf 2020
► Speciaal voor kinderen: de geschiedenis van de Efteling op Parkplanet4kids
► De Efteling van A tot Z
2022 © Samenstelling: Adri van Esch – Foto’s: Adri van Esch, Efteling
