Wie eens de baas wil zijn van de Efteling, kan het speciale Monopoly-spel spelen en daar al dobbelend attracties als Droomvlucht, Villa Volta en de Python bemachtigen. Ben je liever eigenaar van de Plopsa-parken? Kan ook! Er is een variant van Monopoly op de markt waarbij attracties uit alle Plopsa-parken gekocht kunnen worden. Met genoeg cash kom je in bezit van bekende achtbanen als Anubis The Ride, Expedition GeForce of The Ride to Happiness. Leuk speelgoed, die gethematiseerde Monopoly-bordspelen, maar van wie zijn die attractieparken nu echt?
De pretparkketens
Bij de pretparken waar Maja de Bij, Mega Mindy, Wickie de Viking en Kabouter Plop rondlopen is het duidelijk: die behoren allemaal tot de Plopsa Group. De Plopsa Group is één van de zeven grotere pretparkketens die in Europa actief zijn. De bekendste keten is het Amerikaanse Disney Parks, waartoe Disneyland Park en Walt Disney Studios Park bij Parijs behoren. De Legoland-parken zijn eigendom van de Engelse Merlin Entertainments Group, net als Heide-Park in Duitsland en Gardaland in Italië. In Nederland en België liggen ook diverse attractieparken die tot een keten behoren. Attractiepark Slagharen en Bobbejaanland vallen onder het Spaanse Parques Reunidos en Walibi Holland, Walibi Belgium en Bellewaerde zijn onderdeel van het Franse Compagnie des Alpes.
De pretparkfamilies
Naast pretparken die tot een groot internationaal concern behoren, zijn er ook parken die in het bezit zijn van een familie. In Nederland is de familie Gelissen eigenaar van Toverland in Sevenum. Jean Gelissen richtte het park op, zijn zoon Jean Gelissen jr. is heden ten dage algemeen directeur. Het Wassenaarse Duinrell is een landgoed dat al sinds eeuwen in bezit is van de familie Van Zuylen van Nijevelt en ook Drievliet in Rijswijk is een familiebedrijf: daar zwaaien de broers Faaij de scepter. In Duitsland zijn twee bekende pretparkfamilies actief: de bepaald niet mediaschuwe familie Mack bezit Europa-Park. De familie Löffelhardt houdt zich meer achter de schermen bezig met haar Phantasialand.
Vreemde eend
Alle attractieparken in Europa zijn in het bezit van pretparkketens en -families. Alle? Nee, één park niet: de Efteling. Wie mag zich dan eigenaar noemen van Nederlands populairste park? Eigenlijk niemand. De Efteling is een vreemde eend in de bijt. Het park in Kaatsheuvel is, zoals dat mooi heet, een steward ownership. Dat is een heel andere manier om het eigenaarschap vorm te geven dan dat het park tot een keten behoort of eigendom is van een familie. Maar laten we bij het begin beginnen. In 1950 wordt de Stichting Natuurpark De Efteling opgericht, met als doel ‘De lichamelijke ontwikkeling en ontspanning van de inwoners der gemeente Loon op Zand en de bevordering van het toerisme naar en binnen de gemeente’. Daarnaast heeft de stichting nog een duidelijk omschreven doel: toezien op het behoud van het cultureel erfgoed, ‘meer in het bijzonder sprookjes, legenden, verhalen en historie’. Of, zoals de Efteling dat zelf zegt: ‘de stichting fungeert als hoeder van het sprookje en bewaker van het erfgoed’.
Geen winstoogmerk
Sinds 1985 is de Efteling een BV waarin alle activiteiten van de stichting zijn ondergebracht. Die bedrijfsconstructie verandert niets aan van wie de Efteling is: het hele park is nog voor de volle honderd procent in handen van de stichting. En zoals elke stichting beoogt ook Stichting Natuurpark De Efteling niet het maken van winst. Als er onder de streep geld overblijft, vloeit dat dus niet naar bij de stichting of bij het park betrokken personen. “Er wordt inderdaad niemand rijker van de Efteling”, beaamt Femke van Es, manager Communicatie & Reputatie. “Het verdiende geld wordt uitgekeerd aan de stichting en geherinvesteerd in het park.”
Steward ownership
De constructie waarbij een stichting volle eigenaar is van een onderneming wordt steward ownership genoemd. Eigenlijk is de Efteling dus van niemand. Niet van een ondernemersfamilie, niet van een internationaal concern en ook niet van de directeur. Het bedrijf is van Stichting Natuurpark De Efteling die alle rendementen inzet voor de verdere ontwikkeling van het park. In pretparkland is de Efteling daarmee uniek. Er zijn wel bedrijven in andere sectoren die volgens het steward ownership zijn georganiseerd, zoals de Triodos Bank, weekblad De Groene Amsterdammer, lenzenfabrikant Zeiss, internetbedrijf Mozilla, elektronicaconcern Bosch en bloemententoonstelling Keukenhof.
Doel bereiken
“Het doel van de Efteling is dus niet om zoveel mogelijk geld te verdienen”, benadrukt Femke van Es. “Dat roept wel eens vragen op bij onze gasten. Want als de Efteling geen winstoogmerk heeft, waarom zijn de tickets dan zo duur? Waarom wil de Efteling dan nog groter worden? Het antwoord is eigenlijk best simpel: om ons doel te bereiken hebben we geld nodig. Geld om de Efteling tot in de puntjes te verzorgen, te behouden en onderhouden. Geld om de Efteling aantrekkelijk en toegankelijk te maken voor nieuwe generaties. Geld om zelfstandig en uniek te kunnen blijven in een complexe markt. Geld om andere waardevolle dingen voor de wereld te kunnen doen.”
Van iedereen
Het mooiste van dit alles is dat de Efteling van niemand is. En dus van iedereen, vindt Femke van Es. “Ja, ook van mij”, glimlacht ze. “En van de directeur. En van mijn drieduizend andere collega’s. Wij zijn samen de Efteling. We werken keihard om onze wondere wereld nóg mooier en gezonder te kunnen achterlaten voor de generaties die na ons komen. Zodat we naast de kinderfoto van onszelf met één oor op de muziekpaddenstoel in het Sprookjesbos ook zo’n foto van de kinderen van onze kinderen kunnen plakken. Dat is de missie van de Efteling.”
► De grote jongens in pretparkland
► Een pretpark in de familie
8 april 2022 © Tekst en foto’s: Adri van Esch
