Bezoekers van attractieparken raken steeds meer in een digitale houdgreep, of ze nu willen of niet. Steeds vaker moeten er vooraf belevenissen worden gereserveerd en vastgelegd, soms zelfs al maanden voor het bezoek. En ook tijdens het dagje pretpark zijn bezoekers gefocust op hun smartphone; om show- of wachttijden te checken, maaltijden digitaal te bestellen en virtueel voordringpasjes te kopen. En daardoor dreigt de spontaniteit, het ongedwongen plezier en zelfs de magie te verdwijnen.
Verplicht gepland
De Disney-parken lopen voorop in de digitalisering. Nadat gasten hun verblijf in een hotel in Walt Disney World hebben geboekt, moeten zij ook meteen aangeven welk park op welke dag zij gaan bezoeken. “Ik heb in het najaar een reis voor april naar Orlando geboekt en weet nu al dat we op maandag in het Magic Kingdom zullen zijn, op dinsdag in Animal Kingdom, donderdag in Epcot en op vrijdag in de Hollywood Studios”, vertelt een fervente Florida-reiziger. “Want alles moet verplicht vooraf gepland worden. En eenmaal in de parken is iedereen op zijn of haar mobieltje bezig, je botst constant tegen mensen op.”
Lees verder onder de foto
Alles vol
De Amerikaanse pretparkkenner Robert Niles zag zich genoodzaakt mensen op zijn website Theme Park Insider te waarschuwen om tijdig te reserveren voor een Disney-park. “Ik krijg om de haverklap van mensen te horen dat ze willen reserveren en tot hun schrik ontdekken dat er geen reserveringsbeschikbaarheid meer is. Ze hebben dan al vaak wel een hotel geboekt en vragen mij hoe ze tóch binnen kunnen komen. Mijn advies is: wacht niet tot de week van je bezoek, maar boek zeker een maand eerder. Vooral als je op een vrijdag of zaterdag of in een vakantieweek naar de Amerikaanse parken wilt. En als je onverhoopt geen tickets hebt, blijf dan checken of er wellicht toch kaartjes beschikbaar komen. Abonnementhouders annuleren soms op het laatste moment hun reservering, wat soms nog last minute kansen geeft.”
Een echte melkkoe
Ondanks gemor over verlies van magie gaat Disney door met het verder digitaliseren van de themaparken. Voor de nieuwe achtbaan Tron Lightcycle Run in het Magic Kingdom in Walt Disney World komt uitsluitend een virtuele wachtrij beschikbaar. Aansluiten in een fysieke rij is er niet meer bij. De virtuele wachtrij voor Tron is toegankelijk via de My Disney Experience App en kan per gast slechts één keer per dag worden gebruikt. Daar zit voor Disney de crux: wie vaker wil – of sneller – moet via de app een voordringpasje kopen, die in de Verenigde Staten de Lightning Lane heet. De Lightning Lane is de opvolger van de gratis FastPass en een echte cash cow voor Disney. Wie bijvoorbeeld sneller in Star Wars: Rise of the Resistance in Hollywood Studios wil, betaalt online 25 dollar. En wie de rij voorbij wil lopen bij Avatar Flight of Passage in Animal Kingdom moet 16 dollar neertellen, voor één enkel ritje.
Flink in de papieren
Zo wordt een dagje Disney haast een militaire operatie die bovendien flink in de papieren kan lopen. Dat geldt niet alleen voor de Amerikaanse parken, ook Disneyland Paris heeft de lucratieve voordringmarkt ontdekt. Net als aan de andere kant van de oceaan verdween ook in Frankrijk de gratis FastPass-service. Daarvoor in de plaats kwam Premier Acces One, dat kan worden aangeschaft voor drukke attracties als Big Thunder Mountain, Hyperspace Mountain en The Twilight Zone Tower of voor populaire shows als Mickey and the Magician en de The Lion King. De prijzen voor Premier Acces One lopen van 5 tot 15 euro per attractie of voorstelling. Nog luxer is de Disney Premier Access Ultimate, die sneller toegang geeft tot meerdere attracties. Kosten voor dit voordringpasje variëren van 90 euro in het laagseizoen tot 190 euro in het hoogseizoen, bovenop de entreeprijs.
Lees verder onder de foto
Pilots en experimenten
In Nederland is de digitalisering van attractieparken nog niet zo ver gevorderd en vercommercialiseerd als in de Verenigde Staten of bij Disneyland in Frankrijk. In de app van de Efteling kunnen bezoekers een plaatsje in een restaurant reserveren of online eten bestellen, dat na een seintje af te halen is. Eind 2022 hield het Brabantse attractiepark een pilot met een virtuele wachtrij bij Carnaval Festival. Alle bezoekers moesten vooraf hun ritje langs de feestvierende poppen reserveren in de app of een ticket halen uit de kaartautomaat. De service was geen onverdeeld succes: er ontstonden opstoppingen bij de entree van de darkride, met verbolgen bezoekers tot gevolg. Begin 2023 werd de proef beëindigd. Eerder al hield het park in Kaatsheuvel een vergelijkbare pilot bij achtbaan Python, waar nog wel een fysieke wachtrij beschikbaar was. Bij de pilots en experimenten bekijkt de Efteling wat werkt, en hoe het werkt. Aan de hand van de ervaringen worden aanpassingen doorgevoerd en concepten voor de toekomst bepaald.
Ongelukkige mensen
Dat apps en smartphones niet per definitie bijdragen aan een onbezorgd dagje uit werd vijf jaar geleden al geconstateerd door parkenkenner Stefan Zwanzger. “Smartphones zetten de toekomst van pretparken op het spel”, stelde hij al in 2017. “Het mobieltje verpest een dagje in een attractiepark.” Zwanzger bezocht attractieparken in meer dan honderdvijftig landen. Daar verzamelde hij het bewijs voor zijn stelling: foto’s van parkbezoekers uit 2010 vergeleek hij met beelden zeven jaar later op dezelfde plek genomen. Zijn conclusie: de vrolijke gezichten op de oudere foto’s hebben plaatsgemaakt voor ongelukkige mensen geobsedeerd door de schermpjes van hun smartphone.
Op het schermpje staren
De revolutie van de smartphone is vooral goed zichtbaar bij een show of parade. Ga bij de avondshow in een Disney-park tussen het publiek staan en kijk wat er gebeurt zodra de voorstelling begint: een zee van mobieltjes gaat de lucht in om het spektakel op beeld vast te leggen. Smartphones zijn verantwoordelijk voor de ‘zombificatie van de menselijke geest’, stelt Zwanzger, ook bekend als The Theme Park Guy. “Een themapark hoort mensen af te leiden van het dagelijkse leven, hoort de aandacht van gasten te grijpen, hen te betoveren, hen vleugels te geven. Maar kennelijk laten mensen zich met de smartphone in de hand moeilijk uit hun dagelijkse sleur tillen, want je mag er vanuit gaan dat als ze hun telefoon in een attractiepark al niet kunnen wegstoppen, dat ze dan wellicht op een doorsnee dag tien tot twaalf uur op dat schermpje zitten te staren.”
Lees verder onder de foto
Offline parken
Over bijna heel de wereld hebben bezoekers volgens Zwanzger die hypnotiserende blik op hun smartphone. “Alleen in wat kleine pretparken in het Afrikaanse Ethiopië zag ik die obsessie niet; daar genoten mensen nog echt van wat er om hen heen afspeelt.” Stefan Zwanzger pleit voor ‘offline parken’, parken waar gasten hun mobiele telefoons weg moeten stoppen en zo optimaal van elkaar en de attracties en shows kunnen genieten. Als parken zich te veel focussen op virtual reality, augmented reality en attracties die vol zitten met filmvoorstellingen en 3D-beelden zetten ze hun eigen toekomst op het spel, vindt Zwanzger, die zelf geen mobiele telefoon meer heeft. “Kijk maar naar de foto’s van 2010, ze barsten van de energie en het plezier. Bij de foto’s van nu denk je: ‘Bah, ik blijf maar thuis’. Ik hoop echt dat we over twintig jaar grappen maken over hoe smartphones ons in het tweede decennium van de 21e eeuw meer ‘sociaal en verbonden’ maakten.”
3 februari 2023 © Tekst: Adri van Esch – Foto’s: Stefan Zwanzger (The Theme Park Guy), 84eric (Twitter), Adri van Esch
