(De antwoorden op bovenstaande vragen: de fraters van Tilburg, De Bokkenrijders, circa 800 en Jan de Quay)
Efteling Park
De bakermat van de Efteling ligt in een klein sportcomplex met trapveldjes en een speeltuintje dat in 1933 door pastoor De Klijn en kapelaan Rietra wordt opgericht.
Op de plaats waar nu de Efteling ligt stond vroeger een oude boerderij. Die hoeve heette De Eersteling, naar aanleiding van het eerstgeboren kind van de toenmalige bewoners. De naam stond met gotische letters op de gevel. Omdat de gotische s veel gelijkenis vertoont met onze huidige f, werd de naam Eersteling in de volksmond verbasterd tot Efteling.
In 1952 kostte een entreekaartje 80 guldencent (€ 0,36). Van 1956 tot 1965 was de toegangsprijs 1 gulden.
Op 31 mei 1952 werd Natuurpark De Efteling geopend door Stichting Natuurpark De Efteling. Een jaar later knipte commissaris van de koningin in Noord-Brabant Jan de Quay officieel het lint van het park door. In 1985 werd gekozen voor een andere rechtsvorm: De Efteling BV, met Stichting Natuurpark De Efteling als enige aandeelhouder.
Op woensdag 11 augustus 1954 wordt de miljoenste bezoeker in het park verwelkomd. De regionale krant meldt dat het miljoenste entreekaartje precies om 14.58 uur wordt gekocht aan het loket. De gelukkige behoorde tot het gezin van Henry Hagdorn en Delphina Nuyts, schrijft de pers, en hun woonadres wordt ook exact vermeld: Lundenstraat 80 in Deurne, bij Antwerpen. De familie en de aanwezig worden getrakteerd op een stukje van een vijftien kilo wegende taart. Er gaan volgens de krant ook cadeaus mee naar België: ‘een volledige keukenset, een grote kist extra fijne sigaren en een berg speelgoed voor het drietal kleuters’.
De kip op het Anton Pieckplein heeft in de vele jaren dat ze er zit te broeden meer dan 8 miljoen eieren gelegd. In het begin werden de eieren door fraters van Tilburg voorzien van een verrassing. De geestelijken kregen daarvoor een halve cent per ei. Zij gebruikten de opbrengst voor het opknappen van hun kapel.
Op 11 mei 1956 wordt aan het aanbod van de Efteling een stoomcarrousel van Janvier toegevoegd. De antieke attractie dateert uit 1903. De imposante carrousel heeft een origineel Gavioli-orgel. De huisvesting van de stoomcarrousel is verfraaid met beeldhouwwerk van de Vlaming De Vos. De draaimolen maakt per jaar ongeveer 215.000 rondjes.
De beroemde Holle Bolle Gijs woont al sinds 1958 in de Efteling. Inmiddels wonen er twaalf Gijzen in Kaatsheuvel. Ze eten zo’n 460.000 kilo papier per jaar. De Holle Bolle Gijzen zeggen dagelijks 15.000 keer ‘Papier hier’. De Efteling heeft een patent op de aandoenlijke papiervreter.
In het Carrouselcomplex staat sinds 1966 een Waterorgel. De kleine, overdekte versie van Aquanura is de laatste jaren gesloten voor het publiek. De hal wordt gebruikt voor televisieopnamen. Het Waterorgel werd aanvankelijk gebouwd voor de paleisvijver van een Afrikaans stamhoofd. De koop ging niet door, waardoor de Efteling beslag kon leggen op de dansende fonteinen.
Op 30 maart 1972 kreeg de Efteling voor het eerst een hoge internationale toeristische onderscheiding: de Pomme d’Or. In 1992 krijgt het park de Applause Award van de International Association of Amusementparks and Attractions (IAAPA).
Per uur kolkt er twee miljoen liter water door de Piraña. De wildwaterbaan is 350 meter lang en legt een hoogteverschil van drie meter af. Het water wordt rondgepompt door vier pompen.
In 1984 passeert de Efteling de jaarlijkse bezoekersgrens van twee miljoen. In dat jaar openen drie nieuwe attracties: Carnaval Festival, draaimolen Polka Marina en oldtimerbaan D’Oude Tuffer. De Efteling Stoomtrein Maatschappij gaat volledige rondjes rijden om het park. Voor die tijd vormde het traject van de stoomtrein een U.
De Efteling beschikt over 3,5 kilometer rails, inclusief de rangeersporen. Stoomlocomotief Aagje maakte in 1969 als eerste een ritje over het spoor. Vóór die tijd – tot 1968 – deed Aagje dienst bij steenfabriek IJsseloord in Arnhem. Ze werd gebouwd bij Orenstein & Koppel in Berlijn. Aagje stamt uit 1911 en legt per jaar 23.250 kilometer af. Tot aan haar honderdste verjaardag in oktober 2011 legde Aagje in de Efteling liefst 999.750 kilometer af.
Van 1987 tot 1999 hadden het Marerijk, Reizenrijk, Ruigrijk en Anderrijk andere namen. Ze heetten toen respectievelijk Westerpark, Noorderpark, Oosterpark en Zuiderpark.
Bij horecapunt De Likkebaerd worden gezondere grill-specialiteiten verkocht. Deze ‘healthy grill’ De Likkebaerd opende in 2018. Van 1984 tot 2009 kende de Efteling ook al een horecagelegenheid met die naam op de plek in Ruigrijk waar nu Station De Oost staat.
Op 16 mei 1992 vestigt de Efteling een busrecord: die dag staan er liefst 240 touringcars op het parkeerterrein. De meeste van die bussen vervoerden leden van de Bond van Grote en Jonge Gezinnen uit België.
Droomvlucht was de nieuwe attractie voor het veertigjarig bestaan van de Efteling in 1992. Helaas werkte het transportsysteem niet naar behoren, waardoor de jubileumattractie pas in 1993 openging. In de zwevende gondels van Droomvlucht klimmen bezoekers naar dertien meter hoogte en leggen ze 425 meter af. De gondels hebben een topsnelheid van twintig kilometer per uur. De muziek in Droomvlucht is van Ruud Bos. Hij schreef ook de muziek voor Villa Volta, Vogel Rok en Fata Morgana, en voor televisieprogramma’s als De Fabeltjeskrant en Bassie & Adriaan.
De Efteling wilde in 1994 een groot uitgaanscentrum openen. Het overdekte complex zou twee voetbalvelden groot worden en restaurants, winkeltjes, theatertjes, expositieruimtes, bioscopen en kleinschalige attracties herbergen. De realisatie van het complex kwam niet van de grond.
In 2022 vierde de Efteling een opmerkelijk verjaardagsfeestje ter gelegenheid van het zeventigjarig bestaan. Op de grote Speelweide stond het pop-up sprookje Efteling Wonderland, een knipoog naar Alice in Wonderland van de Britse auteur Lewis Carroll. In de moestuin organiseerden de Gekke Hoedenmaker en de Maartse Haas op geheel eigen wijze een dwaze birthday-teaparty.
De Efteling wilde in 1994 een groot uitgaanscentrum openen. Het overdekte complex zou twee voetbalvelden groot worden en restaurants, winkeltjes, theatertjes, expositieruimtes, bioscopen en kleinschalige attracties herbergen. De realisatie van het complex kwam niet van de grond.
Het Huis van de Vijf Zintuigen – het entreegebouw van de Efteling – heeft een rieten kap van 4500 vierkante meter. De kap wordt gedragen door een houten stelsel met 331 knooppunten.
Bij de graafwerkzaamheden voor Baron 1898 stuitte de bouwploeg in augustus 2014 op een oude ondergrondse ketel. De tank was een overblijfsel van het openluchtzwembad dat van 1953 tot 1989 gedeeltelijk op de plek van de dive coaster lag. Waarschijnlijk gaat het om een ketel met ‘haarvangers’ waarin de grovere vervuiling werd opgevangen. De filtertank werd in tweeën gesplitst verwerkt in het decor van Baron 1898. Je kunt de goudkleurige ketel bewonderen in de fotoruimte bij de uitgang van de achtbaan.
In 2009 ontving de Efteling zijn honderd miljoenste bezoeker. Van alle Nederlanders heeft 94 procent wel eens een bezoek aan het pretpark gebracht. 5 procent van alle Nederlanders heeft echter nog nooit van de Efteling gehoord.
De Efteling beschikt over in totaal 276 hectare grond. Het attractiepark heeft een oppervlakte van 72 hectare plus 11 hectare parkeerruimte. De Efteling wil het pretpark met 8 hectare vergroten.
Sinds april 2010 is het park elke dag van het jaar geopend. In het voorjaar van 2020 moest het park echter noodgedwongen enkele maanden sluiten vanwege de crisis rond het coronavirus.
In het voorjaar groeien en bloeien overal prachtige tulpen in de Efteling. Elk jaar gaan er maar liefst 250.000 bloembollen de grond in. Het lentegevoel wordt bovendien nog verhoogd door 10.000 violen en 16.000 vergeet-mij-nietjes.
De muziek van De Vliegende Hollander is speciaal voor de attractie gecomponeerd en uitgevoerd door het 60-koppige symfonieorkest van Praag. De attractiemuziek van de Efteling behoort tot de beste en bekendste in de pretparkindustrie.
De twee achtbanen van Joris en de Draak zijn ieder 810 meter lang en 25 meter hoog. De treinen bereiken een maximale snelheid van 75 kilometer per uur. De totale capaciteit is 1700 personen per uur. Voor Joris en de Draak werden 90.000 bouten gebruikt en 162.000 spijkers. De baan bestaat uit zeshonderd kubieke meter Yellow Pine-hout, geschikt vanwege zijn stevigheid door de lange vezels.
Bäckerei Krümel op het Max & Moritzplein heeft houten spanten van 15 bij 8 meter. De muren van de bakkerij van Krümel (foto) zijn opgemetseld met 43.000 bakstenen. Op het dak van de authentieke Duitse Konditorei liggen 20.000 leipannen.
Voor de Alpenweide rond achtbaan Max & Moritz werd in totaal vijfduizend kubieke meter grond aangevoerd. Op het heuvelachtige terrein werden in 2020 ongeveer 125 Servische sparren van anderhalve tot vijf meter hoog geplant. Elke door Max en Moritz gemaakte zeepkist heeft een gewicht van meer dan 1300 kilo. De baan is nergens hoger dan zes meter en een trein rijdt niet harder dan 36 kilometer per uur. Dat maakt de bochtige baan ook bijzonder geschikt voor kleinere kinderen.
Het hoogste punt in Speelbos Nest in het Ruigrijk is het puntje van de speelboot op 7,5 meter hoogte. De draak met glijbanen als tongen die in het speelgebied staat weegt ongeveer 2.500 kilo.
In Baron 1898 zit 71 kilometer kabel verwerkt. In en om het gebouw van de dive coaster hangen bijna driehonderd verlichtingsarmaturen, waarvan ruim honderd thema-armaturen. De rest zijn led-spots die zorgen voor de showverlichting. De audio-installatie van Baron 1898 bestaat uit 91 speakers.
Sprookjesbos
In 1951 stelde de gemeenteraad van Loon op Zand – waar Kaatsheuvel onder valt – een krediet van 400.000 gulden (€ 181.512) beschikbaar voor het bouwen van een Sprookjesbos bij de Efteling.
Het beroemde Sprookjesbos opent de poorten op 31 mei 1952. In het bos kwamen tien sprookjes tot leven: de Kabouterhuisjes, de Chinese Nachtegaal, het Stoute Prinsesje (Papegaai), de Put van Vrouw Holle, Kleine Boodschap, Sneeuwwitje en de Zeven Dwergen, de Kikkerkoning en de Magische Klok op het Herautenplein. In 1952 passeerden 222.941 bezoekers de ingang.
De eerste sprookjes in het Sprookjesbos waren vormgegeven door de bekende Nederlandse kunstenaar Anton Pieck en technisch tot leven gewekt door Peter Reijnders.
Ezeltje Strekje poept jaarlijks zo’n 217.000 muntjes en Langnek steekt elk jaar ruim 61.000 keer zijn nek uit. Met zijn fluitspel laat de Vliegende Fakir om de paar minuten 922 rode of gele tulpen uit de grond omhoogkomen.
In het slot van De Zes Zwanen (foto hierboven) zit Elisa hemdjes te breien te midden van 606 bosasters. Elisa heeft zes broertjes – omgetoverd tot zwanen – dus dat zijn 101 asters per broertje. De paarse bloemen lichten extra op wanneer de zwanen voorbij varen. Buiten rondom het verborgen slot staan ook nog eens duizenden echte asters. Het hemdje in de handen van Elisa is gebreid met vijf verschillende diktes breinaalden variërend van 8 tot 40 millimeter. De zwanen zijn elk bijna drie meter lang.
Van 1957 tot 2018 woonden op het Herautenplein in het Sprookjesbos tientallen gekleurde duiven. De vogels horen bij het relatief onbekende sprookje Het Bruidskleed van Genoveva. De duiven werden met diervriendelijke kleurstof lichtroze, geel, blauw of groen geverfd. Maar begin 2018 besloot de Efteling de dieren niet langer te kleuren. De duiven – die hun onderkomen hebben boven de grot van Sneeuwwitje – zijn nu spierwit.
De Indische Waterlelies is onder bezoekers het populairste sprookje van de Efteling, gevolgd door Doornroosje, Sneeuwwitje, Hans en Grietje en Roodkapje. Langnek en Holle Bolle Gijs zijn zowel bij ouders als kinderen geliefde Efteling-figuren.
Aanvankelijk zou het sprookje De Indische Waterlelies in de loods achter de stoomcarrousel komen. Toenmalig Efteling-directeur Diender vindt dat de attractie een meer monumentale plek verdient en kiest voor het Sprookjesbos, waar de attractie op 3 mei 1966 open gaat.
Sprookjes komen niet alleen in het Sprookjesbos tot leven. Ook veel attracties zijn gebaseerd op sprookjes, sagen of verhalen. Zo is Vogel Rok gebaseerd op de vijfde reis van Sindbad de Zeeman, Villa Volta op de sage van de Bokkenrijders, De Vliegende Hollander op het bekende verhaal van het gelijknamige vliegende spookschip en Fata Morgana op de vertellingen van Sheherazade uit de sprookjes van duizend-en-één-nacht.
Voor enkele sprookjes of attracties – zoals het Volk van Laaf, het Huis van de Vijf Zintuigen en de Vliegende Fakir – heeft de Efteling zelf een verhaal geschreven.
► Wie zijn de stemmen van de Efteling?
Fata Morgana
Fata Morgana herbergt naast 140 computergestuurde poppen ook slangen, kamelen, tijgers en krokodillen. De Verboden Stad werd – na vijf jaar van voorbereiding – in 1986 geopend als cadeautje aan de bezoekers bij het 35-jarig jubileum.
Onder elke pop in Fata Morgana staan in een kelder ronddraaiende schijfjes waar kabels aan zitten. De schijfjes hebben verschillende vormen, afhankelijk van de beweging die de kabel moet maken. Zo kan een pop draaien, buigen of zijn armen bewegen. Tegenwoordig worden poppen in de Efteling aangestuurd met computers.
Aan Fata Morgana is 200.000 manuren gewerkt. De attractie kostte 20 miljoen gulden (ruim 9 miljoen euro).
Bij Fata Morgana hebben bezoekers vijftien seconden tijd om in en uit te stappen. In iedere boot is plaats voor zestien gasten.
Symbolica, Paleis der Fantasie
Symbolica werd in minder dan anderhalf jaar gebouwd: de start was op 11 januari 2016 en bijna 17,5 maand later – op 1 juli 2017 – gingen de poorten van het Paleis der Fantasie open voor het publiek.
Het paleis van Symbolica is gebouwd op 646 palen: de fundering bestaat uit 204 boorpalen en 442 heipalen.
Op het dak van Symbolica ligt een paleistuin waarin ongeveer 800 zonnepanelen zijn verwerkt. Daarmee wordt duurzame energie voor de attractie opgewekt. Rondom de zonnepanelen ligt 800 vierkante meter sedum, ook wel vetkruid genoemd. Deze dakbegroeiing werkt isolerend en zorgt voor een kleurrijk geheel dat vanaf de Pagode te bewonderen is (zie foto boven dit artikel).
De darkride wordt gevormd door een staalconstructie van 300.000 kilo. Op het 9 meter hoge dak van het gebouw staan in totaal acht torens. De hoogste toren heeft een lengte van 20,8 meter en weegt 16.000 kilo. De hoogste spits van het paleis bevindt zich op 29,8 meter. Om de torens van Symbolica te bedekken is 2.423 kilo koper gebruikt.
Het Botanicum, de tropische plantenkas in het paleis, telt 160 glazen panelen.
► ‘Symbolica heeft de Efteling een hart gegeven’
Efteling Theater
Het theater van de Efteling werd in 2002 in gebruik genomen. In 2003 gingen restaurant Applaus en de foyer open. De voorzijde van het gebouw is geïnspireerd op de Victoriaanse tijd, de zijgevel bestaat uit oude grachtenpanden.
Het podium van het Efteling Theater – dat nu verwijderd is voor de voorstelling Caro – is twintig meter breed en zestien meter diep. De zijtonelen zijn negen meter diep. In de wanden en het plafond zitten honderd speakers. De tribune van de theaterzaal heeft 1200 zitplaatsen en kan met een druk op de knop in elkaar worden geschoven. In drie kwartier tijd kan de zaal met stoelen en banken worden omgetoverd tot een ruimte voor feesten en evenementen met 1500 personen.
Het theater heeft twee foyers, verdeeld over twee verdiepingen. Er zijn drie bars, een theatershop en een muurschildering van 52 vierkante meter met Efteling-sprookjes. In de foyer en restaurantgevels is 150 vierkante meter ambachtelijk vervaardigd glas in lood aangebracht. In het gebouw ligt 1800 vierkante meter parketvloer.
Efteling Hotel
Om bezoekers die langer in de Efteling willen blijven een sprookjesachtig verblijf te bieden, opende in 1992 het Efteling Hotel zijn deuren. Voor het hotel overwoog architect Theo Spies diverse vormen: een suikergoedhuis, een grote ijsberg, een piramide. Het werd een ‘Luchtkasteel vol Sprookjes’.
In de eerste schetsen van Theo Spies was het hotel heel thematisch ingericht: bedden in de vorm van koetsen, een lift die gasten het gevoel gaf in een luchtballon te zweven en baden in de vorm van wastobbes. Maar het hotel moest ook de zakelijke markt aanspreken en daarom werd gekozen voor een minder frivole inrichting.
Bezoekers bleven echter vragen om gethematiseerde kamers. Daarom heeft het hotel nu 22 themasuites, elk met een eigen, unieke uitstraling. De Bossche architect Wilco Meeuwis gaf het 122 kamers en 22 suites tellende hotel zijn uiteindelijke vorm.
Bij de bouw van het Efteling Hotel werd een staalbouwsysteem toegepast, een werkwijze die vooral in Japan heel populair is. Eerst bouwde men een stalen skelet, later werden daar verdieping voor verdieping betonnen vloerplaten in gelegd.
In juli 2008 verwelkomde het Efteling Hotel de miljoenste gast in zijn bestaan.
Golfpark De Loonsche Duynen
De golfbaan van de Efteling ging in september 1995 open. De baan is ontworpen door de Engelse architect Donald Steel & Co.
Het Efteling Golfpark – tegenwoordig Golfpark De Loonsche Duynen geheten – ligt tussen de Loonse en Drunense Duinen en het landgoed Huis ter Heide. De 18-holes baan is 6,2 kilometer lang en beslaat 95 hectare. De baan heeft de A-status van de Nederlandse Golf Federatie (NFG).
Het westelijke deel van de golfbaan is aangelegd in een open landschap en kan een ‘inland links course’ worden genoemd. Het oostelijke deel is aangelegd op de akkers van het authentieke hoevenlandschap, gelegen in een oud bestaand bos. Daardoor is het een mooi voorbeeld van een ‘woodland course’.
De natuur speelt een belangrijke rol op het golfpark. Zo werd al bij de aanleg van de baan in 1995 in overleg met de Vlinderstichting een inrichtings- en beheersplan opgesteld.
Sinds 1 januari 2021 heeft het Efteling Golfpark een nieuwe naam: Golfpark De Loonsche Duynen. De exploitatie van de baan is niet meer in handen van de Efteling, maar van de Hollandsche Golfbaan Exploitatiemaatschappij (HGE) uit Almkerk. De grond en de gebouwen blijven eigendom van de Efteling. De afspraak met HGE loopt tien jaar. De Efteling is voornemens het golfpark voor 2034 te sluiten omdat de faciliteit niet meer in de meerjarenvisie van het attractiepark past.
► Fun facts uit Disneyland Paris
► Fun facts uit Slagharen
2022 © Samenstelling: Adri van Esch – Foto’s: Efteling, Adri van Esch
